|
|
 |
Επίμονοι πονοκέφαλοι
|
|
|
|
|
|
|
Περιστασιακά, ο πονοκέφαλος είναι σίγουρα ενοχλητικός, όμως ένας ισχυρός και επίμονος πόνος είναι δυνατόν να πλήξει την ίδια την ύπαρξή μας. Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον ότι οι χρόνιοι πόνοι, οι οποίοι συχνά οδηγούν σε αγχώδη νεύρωση και σε κατάθλιψη, μπορεί να προκαλέσουν νευρολογικές αλλαγές. Είναι δυνατόν να συρρικνώσουν τον εγκέφαλο και να επηρεάσουν μία από τις πολυτιμότερες νοητικές λειτουργίες: την ικανότητα λήψης σωστών αποφάσεων.
Όπως επισημαίνει ο Marshall Devor, πρωτοπόρος στην έρευνα του πόνου στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, «ο πόνος αποτελεί έναν αμυντικό μηχανισμό που δείχνει πως υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Στην περίπτωση όμως παρατεινόμενης ιστικής βλάβης ή κάκωσης των νεύρων, τότε μπορεί να παρομοιαστεί με χαλασμένο συναγερμό. Ο πόνος αποτελεί πλέον ο ίδιος ασθένεια».
Τα σήματα του πόνου εκκινούν από το σημείο του τραυματισμού αλλά σύντομα πολιορκούν όλο το νευρικό σύστημα. Όταν ο πόνος δεν υποχωρεί, ακολουθούν σημαντικές αλλαγές: οι νευρώνες της σπονδυλικής στήλης γίνονται υπερευαίσθητοι και διεγείρονται από μικρής έντασης ερεθίσματα. Αυτή η υπερευαισθησία επιτείνει όλες τις αποκρίσεις στον πόνο, και έτσι εξηγείται γιατί οι άνθρωποι που πάσχουν από ασθένειες όπως η αρθρίτιδα, ο καρκίνος, ο διαβήτης ή έχουν κακώσεις των νεύρων λόγω χειρουργικής επέμβασης, νιώθουν μερικές φορές εκτεταμένο πόνο ακόμη και στο παραμικρό άγγιγμα.
Ο A. Vania Apkarian, βιομηχανικός και φυσιολόγος του Πανεπιστημίου Northwestern των ΗΠΑ, υπέθεσε ότι ο πόνος, δεδομένου ότι φέρεται πάντα προς τον εγκέφαλο, θα μπορούσε να του προκαλέσει βλάβη. Για να ελέγξει την ορθότητα της υποθέσεώς του, στράφηκε στη μαγνητική απεικόνιση. Επικέντρωσε την έρευνά του στο Ν-ακετυλοασπαρτικό οξύ, μια εγκεφαλική ουσία της οποίας η ποσότητα σχετίζεται με τον αριθμό των νευρώνων, και εντόπισε σημαντική διαφορά στον προμετωπιαίο φλοιό. Φαίνεται πως σε εκείνο το σημείο ο πόνος προκαλούσε ατροφία του εγκεφάλου.
Ο Apkarian συνέκρινε τον συνολικό όγκο και την επιχώρια πυκνότητα της φαιάς ουσίας σε ασθενείς που έπασχαν από χρόνια οσφυαλγία με τα αντίστοιχα στοιχεία ατόμων ομάδας ελέγχου που δεν υπέφεραν από πόνους. Στα άτομα με πόνους στην οσφυϊκή χώρα, τα προκαταρκτικά αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά: ο μέσος όρος ατροφίας ήταν μεγαλύτερος από το φυσιολογικό. Ο Apkarian θεωρεί αυτή τη διαφορά πάρα πολύ σημαντική.
Δεδομένου ότι ο προμετωπιαίος φλοιός παίζει ζωτικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων υπό συγκινησιακή φόρτιση, αναρωτήθηκε μήπως ο παρατεινόμενος πόνος «θολώνει» την κρίση του ατόμου. Ζήτησε από 26 άτομα που υπέφεραν από οσφυαλγίες για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους και από 29 υγιείς εθελοντές να παίξουν ένα τυχερό παιχνίδι με χαρτιά, ονομαζόμενο «χαρτοπαικτική δοκιμασία της Αιοβα». Τη δοκιμασία αυτή εμπνεύστηκαν ο νευροεπιστήμονας Antonio R. Damasio του Πανεπιστημίου της Αιοβα και οι συνεργάτες του με σκοπό να παρατηρήσουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε συγκινησιακά φορτισμένες καταστάσεις που εμπεριέχουν ρίσκο.
Οι συμμετέχοντες τραβούν χαρτιά που αντιστοιχούν σε διάφορα πιθανά χρηματικά κέρδη ή πρόστιμα από 4 δεσμίδες. Όσοι ήταν υγιείς βελτίωναν τις επιλογές τους, διαλέγοντας χαρτιά από τις δεσμίδες που θα τους απέφεραν χρήματα. Αντίθετα, τα άτομα που υπέφεραν από πόνους είχαν την τάση να διαλέγουν χαρτιά στην τύχη ―έδειχναν δηλαδή να μη λειτουργούν βάσει κάποιου γενικού σχεδίου―, με αποτέλεσμα οι σωστές και επικερδείς επιλογές τους να είναι 40% λιγότερες από αυτές των υγιών ατόμων. Επιπρόσθετα, υπήρχε άμεσος συσχετισμός μεταξύ της έντασης του πόνου και του άσχημου παιχνιδιού τους. Ο Apkarian κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι χρόνιοι πόνοι αποδυναμώνουν την ορθή κρίση αυτών των ανθρώπων, παρουσίασε δε τα αποτελέσματα της έρευνάς του στο συμπόσιο του Ιδρύματος Novartis το φθινόπωρο του 2003 στην πόλη Tsukuba της Ιαπωνίας.
Ωστόσο, άλλες νοητικές ικανότητες παρέμειναν άθικτες. «Κανένας από τους ασθενείς που συμμετείχαν στη μελέτη δεν παρουσίαζε ιδιαίτερα σοβαρές διαταραχές της υγείας του» αναφέρει ο Apkarian. Θέλοντας όμως να εξαλείψει τους συγχυτικούς παράγοντες που θα μπορούσαν να περιπλέξουν τις συνθήκες της μελέτης, απέκλεισε από αυτή τα άτομα με πολύ σοβαρή κατάθλιψη ή άγχος. «Από τη μελέτη προκύπτει το ερώτημα αν αυτοί οι άνθρωποι λαμβάνουν τις κατάλληλες αποφάσεις στην καθημερινή τους ζωή» λέει ο Apkarian. Παρόμοια αποτελέσματα διαπίστωσε και σε άτομα που πάσχουν από χρόνια αλγοδυστροφία (σύνδρομο χρόνιου τοπικού πόνου), μια νευρική διαταραχή που μπορεί να παρατηρηθεί μετά από κακώσεις των άνω ή των κάτω άκρων. Ο Anthony Jones, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας για τον ανθρώπινο πόνο στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, στην Αγγλία, παρατηρεί ότι «πρόκειται για πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα, αλλά πρέπει να μάθουμε περισσότερα για την πραγματική σημασία αυτών των αλλαγών», αναρωτιέται δε αν αυτές αντικατοπτρίζουν τις αλλαγές στο μεταβολισμό του εγκεφάλου ή αν πρόκειται για πραγματική μείωση του αριθμού των νευρικών κυττάρων. « Ένα ισχυρό αισθητικό ερέθισμα είναι μάλλον απίθανο να προκαλεί εγκεφαλική βλάβη» προσθέτει «καθώς γνωρίζουμε πόσο καλά καταφέρνει να αυτοπροστατεύεται ο εγκέφαλος». Αν πρόκειται για πραγματική απώλεια κυττάρων, τότε το επόμενο βήμα είναι να προσδιορίσουμε αν αυτή η βλάβη είναι αναστρέψιμη.
|
|
|
|
|
|
