Εμβόλια

Για να φτιάξει κανείς μια ομελέτα, πρέπει να σπάσει μερικά αβγά. Αν όμως θέλει να εφοδιάσει τις ΗΠΑ με αντιγριπικά εμβόλια, τότε πρέπει να σπάσει περίπου 100 εκατομμύρια αβγά.

Τα δεδομένα ωστόσο μπορεί να αλλάξουν κάποια μέρα, καθώς κορυφαίες εταιρείες παραγωγής εμβολίων εξετάζουν το ενδεχόμενο να αντικαταστήσουν τα αβγά κότας με ανοξείδωτους ατσάλινους κάδους κυτταροκαλλιέργειας και να αναπτύσσουν τους ιούς της γρίπης σε κυτταρικές σειρές προερχόμενες από ανθρώπους, πιθήκους ή σκύλους. Με τη βοήθεια της νέας τεχνολογίας, οι εταιρείες θα έχουν τη δυνατότητα αφενός να παρασκευάζουν τα εμβόλιά τους εγκαίρως και με λιγότερο κόπο και αφετέρου να ανταποκριθούν πιο γρήγορα σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Τα σημερινά αντιγριπικά εμβόλια παρασκευάζονται σε γονιμοποιημένα (εμβρυοφόρα) αβγά κότας. Πρόκειται για μια μέθοδο που αναπτύχθηκε πριν από τουλάχιστον 50 χρόνια: τρυπιέται το κέλυφος του αβγού και ο ιός της γρίπης εισάγεται με σύριγγα στο υγρό που περιβάλλει το έμβρυο. Στη συνέχεια, το κέλυφος επανασφραγίζεται, το έμβρυο μολύνεται από τον ιό, και οι ιοί που προκύπτουν συλλέγονται, απομονώνονται, καθαρίζονται και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του εμβολίου. Ο Samuel L. Katz της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Duke στη Νότια Καρολίνα και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής σε θέματα εμβολίων της Διεύθυνσης Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ αναφέρει ότι, ακόμη και με τη χρήση αυτόματων μηχανών, η εργασία με τα αβγά δεν παύει να είναι κουραστική και ανιαρή, ενώ είναι πολύ πιο απλό το άνοιγμα ενός δοχείου κυτταροκαλλιέργειας.

Σύμφωνα με τον Dinko Valerio, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της ολλανδικής εταιρείας βιοτεχνολογίας Crucell, η οποία αναπτύσσει μία από τις ανθρώπινες κυτταρικές σειρές, η χρήση κυττάρων θα μπορούσε, επιπλέον, να συντομεύσει κατά αρκετές εβδομάδες τη διαδικασία παραγωγής των εμβολίων. Σήμερα, όταν ανακαλύπτεται ένα καινούργιο στέλεχος του ιού της γρίπης, συχνά οι ερευνητές πρέπει να επέμβουν στο γενετικό υλικό του ιού, ώστε αυτός να καταστεί ικανός να πολλαπλασιάζεται στα αβγά. Χρησιμοποιώντας κυτταροκαλλιέργειες, οι εταιρείες παραγωγής θα μπορούσαν να γλυτώσουν χρόνο παραλείποντας αυτό το στάδιο και να ξεκινήσουν, πιθανόν, ακόμη και κατευθείαν από τον ιό που κυκλοφορεί και απομονώθηκε από τον άνθρωπο. Ένα ακόμη πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι η μεγαλύτερη ομοιότητα που θα μπορούσε να έχει ο ιός που συλλέγεται από τα κύτταρα (παρά αυτός από τα αβγά) με τον ιό που συναντάμε στους ανθρώπους, με αποτέλεσμα ο πρώτος να συνιστά καλύτερο υλικό για την παραγωγή του εμβολίου, όπως προσθέτει ο Michel DeWilde, εκτελεστικός αντιπρόεδρος του τμήματος έρευνας και ανάπτυξης στην εταιρεία Aventis ―η οποία αποτελεί τον μεγαλύτερο παραγωγό αντιγριπικών εμβολίων στον κόσμο και συνεργάζεται με την Crucell για την εισαγωγή στην αγορά των αντιγριπικών εμβολίων που παρασκευάζονται σε ανθρώπινα κύτταρα.

Ο Roland A. Levandowski της FDA σχολιάζει ότι ακόμα δεν γνωρίζουμε αν τα εμβόλια που θα παράγονται σωρηδόν από κάδους κυττάρων θα είναι καλύτερα από αυτά που παρασκευάζονται σε αβγά. Παράλληλα, ο Richard Webby, ιολόγος στο Ερευνητικό Νοσοκομείο Παίδων St. Jude στην πόλη Μέμφις του Τενεσί, παρατηρεί ότι όταν σου τρυπάνε το μπράτσο σε μια κανονική περίοδο γρίπης δεν σε ενδιαφέρει ο τρόπος παραγωγής του εμβολίου.

Ο Webby συμπληρώνει ότι, ειδικά στην περίπτωση μιας παγκόσμιας πανδημίας γρίπης, τα εμβόλια που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργειες θα αποδειχθούν πραγματικά πολύτιμα. Αν ανακαλυφθεί κάποιο νέο στέλεχος του ιού εκτός της κανονικής περιόδου, το οποίο είναι αρκετά διαφορετικό από τα προηγούμενα στελέχη ώστε οι άνθρωποι να μην έχουν ανοσία σε αυτό, τότε οι υπεύθυνοι υγείας θα έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν πιο γρήγορα. Είναι πολύ πιο εύκολο να επιταχυνθεί η αύξηση της παραγωγής μιας κυτταροκαλλιέργειας. Οι τεχνικοί των εργαστηρίων αρκεί να βγάλουν τα κύτταρα από την κατάψυξη και να τα καλλιεργήσουν σε μεγάλες ποσότητες ―κάτι που είναι ανέφικτο με τα αβγά. Οι εταιρείες πρέπει να παραγγείλουν την απαιτούμενη ποσότητα αβγών 6 μήνες πριν την έναρξη της παραγωγής, ώστε να οργανωθεί η ωοτοκία στρατιών από κοτόπουλα, μερικά από τα οποία πρέπει να ζουν σε άσηπτο περιβάλλον. Η αποτροπή μιας πανδημίας απαιτεί δεκαπλάσια ποσότητα εμβολίων από όσα χρειάζονται σε μια συνηθισμένη περίοδο γρίπης. «Αν στα μέσα της παραγωγής χρειαστείς 1 δισεκατομμύριο επιπλέον αβγά, πολύ απλά δεν πρόκειται να τα βρεις», όπως παρατηρεί ο Wayne Morges, ένας από τους αντιπροέδρους της εταιρείας Baxter, η οποία εδρεύει στην πόλη Ντίρφιλντ του Ιλινόις.

Η παρασκευή εμβολίων σε κυτταροκαλλιέργειες δεν είναι κάτι καινούργιο. Η Aventis, για παράδειγμα, παράγει εμβόλια της πολιομυελίτιδας χρησιμοποιώντας την ίδια κυτταρική σειρά από νεφρό πιθήκου που η Baxter προετοιμάζεται να χρησιμοποιήσει για τα αντιγριπικά εμβόλια. Επίσης, η Baxter χρησιμοποίησε την κυτταρική σειρά πιθήκου για να αναπληρώσει τα αποθέματα των ΗΠΑ σε εμβόλια της ευλογιάς. Όπως αναφέρει ο Katz, η στροφή προς τα συστήματα παραγωγής που βασίζονται σε κυτταροκαλλιέργειες θα σημάνει το πέρασμα της παραγωγής αντιγριπικών εμβολίων του 20ού αιώνα στις αρχές του 21ου.

Για ποιο λόγο όμως οι εταιρείες παραγωγής άργησαν τόσο πολύ να αρχίσουν να εξετάζουν τη χρήση συστημάτων που βασίζονται σε κυτταροκαλλιέργειες; Ο Webby υποθέτει πως αυτό οφείλεται στην πολύ καλή απόδοση των ήδη υπαρχόντων συστημάτων που βασίζονται σε αβγά. Εμπόδιο, επίσης, μπορεί να αποτελεί η προκαταβολική δαπάνη που απαιτείται για την κατασκευή παραγωγικών μονάδων, οι οποίες θα λειτουργούν με κύτταρα αντί για αβγά.

Στις ΗΠΑ, οι κλινικές μελέτες για τα εμβόλια που προέρχονται από κυτταροκαλλιέργειες δεν πρόκειται να ξεκινήσουν πριν από το ερχόμενο φθινόπωρο. Αν τελικά εγκριθεί η κυκλοφορία τους, τότε το πιθανότερο είναι πως, αρχικά, η παραγωγή των νέων εμβολίων θα είναι απλώς συμπληρωματική των όσων παρασκευάζονται σε αβγά. Η ύπαρξη αντιγριπικών εμβολίων διαφορετικής τυποποίησης δεν βλάπτει ―αν εξαιρέσουμε ίσως τον πόνο που παραμένει για μια-δυο μέρες αφότου σηκώσουμε το μανίκι.

Επιστημονικά Νέα - Μάϊος, 2004