Ονοματοδοσία

Στη δεκαετία του 1980 ήταν το «turbo-» και το «gen-», τα οποία διαδέχθηκαν στην επόμενη τα «holo-» και «cyber-». Πριν από λίγα μόλις χρόνια ήταν αναμφισβήτητα το «.com». Στις μέρες μας, ωστόσο, η τελευταία τάση στην ονομασία των επιχειρήσεων συνίσταται στην προσάρτηση του προθέματος nano-, που αποσκοπεί στη συσχέτιση της εκάστοτε εταιρείας με το συναρπαστικό αναδυόμενο πεδίο της νανοτεχνολογίας ―ακόμη κι αν η επιχείρηση ελάχιστη σχέση έχει με τις αντίστοιχες κλίμακες.

Η νανοτεχνολογία συνίσταται στη διαχείριση μορίων μεγέθους μικρότερου των 100 νανομέτρων. ( Ένα νανόμετρο ισούται με 1 δισεκατομμυριοστό του μέτρου· ένα άτομο υδρογόνου έχει διαστάσεις περίπου 0,1 του νανομέτρου.) Η εν λόγω βιομηχανία, με κύκλο εργασιών 7,6 δισεκατομμύρια δολάρια περίπου, ανταγωνίζεται την αγορά της βιοτεχνολογίας και εμφανίζει διπλάσιο ρυθμό ανάπτυξης, σύμφωνα με την Business Communications Company, μια εταιρεία βιομηχανικής έρευνας στο Νόργουοκ του Κονέκτικατ. Μάλιστα, αυτή η αίγλη και η ατμόσφαιρα που περιβάλλει τον δυνητικά προσοδοφόρο κλάδο της νανοτεχνολογίας, τον έχει αναγάγει σε λέσχη στην οποία πολλοί επιθυμούν διακαώς να εισέλθουν ―έστω και απρόσκλητοι.

Ως εκ τούτου, εταιρείες που έχουν ελάχιστη σχέση με το πεδίο περιβάλλονται πρόθυμα το ένδυμα της νανοτεχνολογίας. Για παράδειγμα, η U.S. Global Aerospace κατασκευάζει συσκευές ασφαλείας για επιβάτες και στρατιωτικά οχήματα. Αφότου, όμως, ανέπτυξε μια ασφαλή θύρα πιλοτηρίου χρησιμοποιώντας τεχνολογία νανοϊνών, τα διοικητικά στελέχη της εταιρείας άλλαξαν αμέσως το όνομά της σε U.S. Global Nanospace, που ισοδυναμεί με σμίκρυνση 14 ολόκληρων τάξεων μεγέθους.

Αλλά και άλλες εταιρείες αυτοανακηρύχθηκαν νανοτεχνολογικές, παρότι ουδεμία σχέση έχουν με τις νανομετρικές κλίμακες. Τυπικό παράδειγμα, μια εταιρεία από το Λας Βέγκας που το 2002 ονομαζόταν MicroSignal Corporation. Στα τέλη του 2003 «σμίκρυνε» το όνομά της και μετονομάστηκε σε Nano-Signal Corporation. Μάλιστα, μια ανακοίνωση Τύπου που εξέδωσε ανέφερε ότι «η αλλαγή ονόματος αντιπροσωπεύει το παγκόσμιο αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη νανοτεχνολογία». Η ανακολουθία έγκειται στο ότι η NanoSignal δεν ασχολείται με τη νανοτεχνολογία, αλλά αναπτύσσει λογισμικό που χρησιμοποιείται στην επεξεργασία απεικονίσεων μαγνητικού συντονισμού (MRI). Η NanoSignal ισχυρίζεται ότι έχει καταφέρει να δεκαπλασιάσει τη διακριτική ικανότητα των ΜRI, αλλά ακόμα και αυτή η πρόοδος εξακολουθεί να κατατάσσει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της εταιρείας στην κλίμακα των μερικών εκατοστών του χιλιοστομέτρου.

Η Νanogen, μια επιχείρηση κατασκευής μικροσυστοιχιών τσιπ για γενετικές έρευνες με έδρα το Σαν Ντιέγκο, φέρει ένα όνομα που παραπέμπει τόσο στη νανοτεχνολογία όσο και τη βιοτεχνολογία. Ωστόσο, ενώ η διασύνδεσή της με τη γενετική έχει στέρεη βάση, τα νανοτεχνολογικά διαπιστευτήριά της είναι, στην καλύτερη περίπτωση, αμφίβολα, αφού η συστοιχία της με την ονομασία NanoChip έχει διαστάσεις 80 μικρομέτρων (80.000 νανομέτρων) ―απέχει δηλαδή πολύ από ό,τι θα όριζε κανείς ως μοριακό επίπεδο.

Η πλέον μεγαλεπήβολη επωνυμία εταιρείας αυτού του είδους ανήκει στην General Nanosystems, στη Μινεάπολη. Ο εν λόγω κατασκευαστής προσωπικών υπολογιστών δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι σχετίζεται με τη διαχείριση μορίων ―απλώς ήθελε να είναι μέσα στα πράγματα. Ο Khalid Mahmoud, ο ιδιοκτήτης της, γελά καθώς εξηγεί ότι το «micro» ήταν πολύ δημοφιλές πρόθεμα στη βιομηχανία υπολογιστών όταν ξεκινούσε την επιχείρησή του, πριν από 7 χρόνια. «Εμείς, απλώς αποφασίσαμε να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα. Θυμηθείτε, κανένας δεν έκανε λόγο περί νανοτεχνολογίας εκείνη την εποχή» επισημαίνει.

Σύμφωνα με τον Steve Manning, διευθύνοντα σύμβουλο της Igor International (γραφείου ονοματοδοσίας επιχειρήσεων στο Σαν Φρανσίσκο), αυτή η ακατανίκητη τάση χρήσης του όρου «nano-» καθοδηγείται στην ουσία από τη Γουόλ Στριτ. Πολλοί θεωρούν ότι οι εταιρείες που ασχολούνται με επιστημονικές εφαρμογές πρέπει να περιλαμβάνουν στην ονομασία τους το χαρακτηριστικό πεδίο με το οποίο ασχολούνται ―λόγου χάρη, gene-, bio-, nano-. Ωστόσο, ελλοχεύει ο κίνδυνος οι εταιρείες να χαθούν μέσα στο πλήθος, επισημαίνει η Lynn Parker, μία από τους συγγραφείς του βιβλίου Integrated Branding: Becoming Brand-Driven through Companywide Action (1999). «Το πρόθεμα nano-, από τεχνική άποψη, αναφέρεται στο μικρό· όμως στον κοινό νου κατέληξε συνώνυμο της “τελευταίας λέξης της υψηλής τεχνολογίας”. Οι εταιρείες αυτές ουσιαστικά κεφαλοποιούν προς ίδιον όφελος την αξία με την οποία συνοδεύεται ο όρος» εξηγεί η Parker. Προειδοποιεί, ωστόσο, ότι αυτή η τακτική μπορεί να έχει και αντίθετα αποτελέσματα, διότι, αν ένα όνομα είναι πολύ γενικόλογο ή δημιουργεί την εντύπωση ότι πρόκειται για μία ακόμη επιχείρηση του συρμού, τότε η εν λόγω εταιρεία δεν θα ξεχωρίσει.

Μπορεί άραγε η κατάχρηση του όρου nano- από εταιρείες άσχετες με τη νανοτεχνολογία να πλήξει καθ’ οιονδήποτε τρόπο τη βιομηχανία αυτή; Ο Josh Wolfe, διευθυντής τής Lux Capital, μιας εταιρείας κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών που δραστηριοποιείται στη νανοτεχνολογία, δηλώνει ότι η τάση για γενική χρήση του nano- στα ονόματα των εταιρειών ίσως τελικά να μην είναι και τόσο κακή, αφού «οι “νανο-τεχνολόγοι-μαϊμούδες” επέδρασαν άθελά τους θετικά αναγκάζοντας τους επενδυτές να περνούν τις επίδοξες ευεργετούμενες εταιρείες από κόσκινο. Έτσι ελέγχεται πια εξονυχιστικά κατά πόσον μια εταιρεία ή η τεχνολογία που επαγγέλλεται είναι πράγματι καινούργια και φέρει δικαιωματικά το ανάλογο όνομα».

Επιστημονικά Νέα - Ιανουάριος, 2005