|
|
 |
Για τον ποτάμιο ίππο
|
|
|
|
|
|
|
Έτσι όπως στέκεται τεμπέλικα ανάμεσα στις νυμφαίες, μπορεί να δείχνει πράος· οι κακές του, ωστόσο, διαθέσεις και η απίστευτη ταχύτητά του στην ξηρά, δικαιολογούν την τρομακτική εικόνα που έχει σχηματίσει και συντηρεί ο κόσμος για τον ιπποπόταμο στους τόπους διαμονής του στην Αφρική. Αλλά και οι εξελικτικοί βιολόγοι δεν πάνε πίσω· τον υπολήπτονται απεριόριστα, μιας και επί σχεδόν δύο αιώνες το κτήνος τούτο έχει αντισταθεί πεισμόνως στις προσπάθειες των τελευταίων να εντοπίσουν την καταγωγή του. Προς τούτο, κάποια πρόσφατα ευρήματα ίσως τελικά βάλουν τον ιπποπόταμο στη θέση του.
Με το ιδιαίτερα πελώριο στόμα του πάντα να χάσκει, με άτριχο σώμα και με μάτια σχεδόν στην κορυφή του κεφαλιού του, ο αμφίβιος ιπποπόταμος αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά μέλη στο θηριοτροφείο των αφρικανικών θηλαστικών. Σήμερα απαντά σε δύο είδη ―τον κοινό Hippopotamus amphibious, και τον νάνο της Λιβερίας Choeropsis liberiensis―, ενώ από το αρχείο των απολιθωμάτων είναι γνωστοί περίπου άλλοι 40. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι ιπποπόταμοι ανήκουν σε μια τάξη θηλαστικών, τα αρτιοδάκτυλα, πλάσματα με ζυγό αριθμό δακτύλων και μικρές οπλές, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ως σύγχρονοι αντιπρόσωποι οι καμήλες, τα γουρούνια και τα μηρυκαστικά όπως οι αγελάδες. Ο ακριβής, όμως, προσδιορισμός της θέσης των ιπποποτάμων στο οικογενειακό δέντρο των αρτιοδακτύλων έχει αποδειχτεί διαβολεμένα δύσκολο έργο.
Δύο υποθέσεις κυριαρχούν: Σύμφωνα με την πρώτη, θεωρείται δεδομένο ότι τα χοιροειδή πεκάρι (αγριόχοιροι της Αμερικής) συνιστούν τους πιο στενούς συγγενείς του ιπποποτάμου. Η δεύτερη υπόθεση προτείνει ότι ο τίτλος του συγγενή ανήκει σε κάποια εξαφανισθέντα ελόβια πλάσματα που καλούνται ανθρακοθήρια. Προκειμένου να αποτιμήσουν τα δύο σενάρια, ο Jean-Renaud Boisserie, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Kαλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, μαζί με τους συνεργάτες του εξέτασαν εξονυχιστικά όλα τα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιήθηκαν ποτέ για να υποστηρίξουν το ένα ή το άλλο από αυτά τα μοντέλα, ενσωματώνοντας δεδομένα από 32 είδη αρτιοδακτύλων (συμπεριλαμβανομένων και απολιθωμένων ιπποποτάμων που βρέθηκαν πρόσφατα στο Τσαντ και την Αιθιοπία).
Οι ερευνητές οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι πολλές από τις θεωρούμενες ομοιότητες μεταξύ ιπποποτάμων και αγριοχοίρων πεκάρι ―λόγου χάρη, το στρογγυλεμένο σχήμα του ρύγχους σε εγκάρσια τομή― είναι στην πραγματικότητα πρωτόγονα χαρακτηριστικά των αρτιοδακτύλων, και ως εκ τούτου δεν δηλώνουν κάποια στενότερη σχέση. Ανευ ουσίας κρίθηκαν και άλλες ομοιότητες. Σε ό,τι δε αφορά την υπόθεση του ανθρακοθηρίου, αυτή τα πήγε πολύ καλύτερα· η ανάλυση της ομάδας υποστηρίζει κάποιο δεσμό μεταξύ ιπποποτάμων και ανθρακοθηρίων, καταδεικνύοντας μάλιστα κάποια ιδιαίτερα στενή σχέση με ένα υποσύνολο των ανθρακοθηρίων που είναι γνωστά ως Bothriodontinae και χαρακτηρίζονται από εξελιγμένη οδόντωση. Παρόλο που τα δόντια του ιπποποτάμου δείχνουν κάπως διαφορετικά, οι δύο ομάδες έχουν κοινά αρκετά χαρακτηριστικά στο κρανίο, την κάτω γνάθο και τα άκρα.
Τα αποτελέσματα, βέβαια, δεν ρίχνουν φως μόνο στην καταγωγή των ιπποποτάμων αλλά και σε αυτή των φαλαινών. Το 2001, σημαντικά απολιθωμένα ευρήματα φαλαινών αποκάλυψαν ότι οι εν λόγω κάτοικοι του βυθού προέρχονται από αρτιοδάκτυλα [βλ. Kate Wong, “The Mammals Τhat Conquered the Seas”, Scientific American, Μάιος 2002]. Επίσης, διάφορες αναλύσεις DNA έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι οι φάλαινες και οι ιπποπόταμοι ειδικά μοιράζονται κάποιον κοινό πρόγονο. Ορισμένοι παλαιοντολόγοι, ωστόσο, είναι επιφυλακτικοί στο να ενστερνιστούν τα μοριακά δεδομένα, διότι, ενώ οι αρχαιότερες γνωστές φάλαινες ξεπερνούν σε ηλικία τα 53 εκατομμύρια έτη, οι πιο πρώιμοι ιπποπόταμοι που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα είναι περίπου μόνο 15 εκατομμυρίων ετών. Εντούτοις, τα ίχνη των απολιθωμένων ανθρακοθηρίων δεν εξαφανίζονται πριν από τα 41 εκατομμύρια χρόνια, και ως εκ τούτου η προέλευση των ιπποποτάμων από τα ανθρακοθήρια θα μπορούσε να μειώσει το χάσμα μεταξύ αυτών και των φαλαινών μόλις στα 12 εκατομμύρια έτη. «Μέχρι τώρα αποτελεί την καλύτερη ερευνητική εργασία που συνδέει τα ανθρακοθήρια με τους ιπποποτάμους» σχολιάζει ο J.G.M. (Hans) Thewissen (στο Κολέγιο Ιατρικής των Πανεπιστημίων Northeastern Ohio), ειδικός στα απολιθωμένα κητώδη. Η πρόκληση πλέον, διατείνεται, θα είναι η ταυτοποίηση των προγονικών ανθρακοθηρίων με την καταλληλότερη ηλικία και προέλευση ώστε να γεφυρωθεί η ασυνέχεια που απομένει ανάμεσα στους ιπποποτάμους και τις φάλαινες.
Αναμφίβολα, οι ιπποπόταμοι παραμένουν μια υπολογίσιμη δύναμη στην άγρια φύση της Αφρικής. Επιτέλους όμως, βρέθηκαν οι παλαιοντολόγοι που πάλεψαν μαζί τους και, απ’ ό,τι φαίνεται, αναδείχτηκαν νικητές χάριν της επιστημονικής γνώσης.
|
|
|
|
|
|
