|
|
 |
Η δική σου δίαιτα
|
|
|
|
|
|
|
Καμία δίαιτα δεν είναι το ίδιο αποτελεσματική για τον καθένα. Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που μπορεί να ρουφούν λαίμαργα λαχανόσουπα επί μία βδομάδα και να χάνουν λιγότερο από 250 γραμμάρια, ενώ άλλοι να ακολουθούν την ίδια σπαρτιάτικη δίαιτα και να ελαφρώνουν κατά 4 κιλά. Τι θα συνέβαινε, όμως, αν μπορούσατε να μετρήσετε το μεταβολισμό σας και σας χορηγούσαν, σαν να ήταν συνταγή φαρμάκων, μια δίαιτα επί παραγγελία;
Η μεταβονωματική (metabonomics) βρίσκεται ήδη εδώ για κάτι τέτοιο. Αποτελεί μία από τις πλέον πρόσφατες παραφυάδες της επανάστασης των «-ωματικών» ―μετά τη γονιδιωματική (γονίδια) και την πρωτεωματική (πρωτεΐνες). Αφότου έγινε κατανοητό ότι κάποιες νόσοι, όπως η παχυσαρκία, συνιστούν μεταβολικά σύνδρομα πίσω από τα οποία κρύβεται η αλληλεπίδραση πολλαπλών βιοχημικών μονοπατιών που συνοδεύεται από πολυσύνθετα συμπτώματα, ο μεταβολικός έλεγχος παρέχει έναν τρόπο για την επακριβή μέτρηση της κατάστασης υγείας ενός ατόμου στη διάρκεια της ζωής του. Το δε κυριότερο είναι ότι η τεχνολογία της μεταβονωματικής θα μπορούσε να ταυτοποιεί διαταραχές πριν από την εκδήλωση συμπτωμάτων. Ο έλεγχος αυτού του είδους θα μπορούσε να βοηθά ανθρώπους να επιλέγουν δίαιτα και αγωγές με γυμναστικές ασκήσεις που να είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες της δικής τους μεταβολικής κατάστασης.
Ο Alan Higgins της εταιρείας Icoria, η οποία εδρεύει στο Research Triangle Park της Βόρειας Καρολίνας και εφαρμόζει την τεχνολογία της μεταβονωματικής στην ανθρώπινη υγεία, εξηγεί ότι «η μεταβονωματική σού παρέχει τη λειτουργική συνιστώσα» που δεν είναι πάντοτε προφανής από μια γενετική ανάλυση ή μια ανάλυση πρωτεϊνών. Οι μεταβολές στη γονιδιακή έκφραση δεν επηρεάζουν απαραίτητα την υγεία, διότι οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί του σώματος είναι σε θέση να τις αντισταθμίζουν. Επιπλέον, τα γονίδια και οι πρωτεΐνες αλληλεπιδρούν και μόνο μερικές φορές προκαλούν αμιγείς μεταβολές στα μεταβολικά μονοπάτια. Η μεταβονωματική προσπαθεί να ενοποιήσει τη γονιδιωματική και την πρωτεωματική εξετάζοντας έναν οργανισμό ως σύστημα. «[Εντοπίζουμε και] συλλέγουμε εκείνες τις μεταβολές στο πέρας, στο τελευταίο στάδιο μιας [μεταβολικής] πορείας» προσθέτει ο Higgins.
Σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή, το ανθρώπινο σώμα εκκρίνει χιλιάδες μεταβολίτες που μπορούν να μετρηθούν στα ούρα, το πλάσμα και τους διάφορους σωματικούς ιστούς. Με την καθιερωμένη τεχνολογία, όπως τη φασματομετρία μάζας και τον πυρηνικό μαγνητικό συντονισμό, είναι δυνατές οι μετρήσεις τέτοιων συστατικών ―μάλιστα, με τον ίδιο τρόπο που οι βιοχημικοί ελέγχουν την τοξικότητα των φαρμάκων ή των ρυπαντών του περιβάλλοντος στα ανθρώπινα κύτταρα. Η πρόκληση, ωστόσο, συνίσταται στην ερμηνεία του όγκου των δεδομένων που προκύπτουν. Εννοείται, βέβαια, ότι η έκρηξη της πληροφορικής έχει συμβάλει σημαντικά στην επίλυση αυτού του ζητήματος: Οι επιστήμονες είναι πλέον σε θέση να αναλύουν τους μεταβολίτες με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, αλλά και να προχωρούν σε περισσότερο διαφωτιστικές συγκριτικές μελέτες. Για παράδειγμα, πριν από 3 χρόνια ερευνητές της Metabometrix, η οποία εδρεύει στο Λονδίνο, έδειξαν ότι υψίσυχνα ραδιοκύματα ανακλωμένα από ένα δείγμα αίματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ταυτοποίηση αθηροσκλήρωσης· τα ραδιοκύματα μετρούν τις μαγνητικές ιδιότητες του δείγματος, και ένα υπολογιστικό πρόγραμμα δημιουργεί το πρότυπο που αποκαλύπτει το πρόβλημα.
Αλλά και η περιγραφή του προφίλ μιας μεταβολικής ασθένειας ίσως είναι δυνατή πριν από την εμφάνιση των σχετικών συμπτωμάτων. Ερευνητές στην BG Medicine, με έδρα το Ουόλθαμ της Μασαχουσέτης, εξέτασαν γενετικώς τροποποιημένα ποντίκια που αναπτύσσουν αθηροσκλήρωση όταν ακολουθούν δίαιτα πλούσια σε λίπη. Οι επιστήμονες υπέβαλαν τα ζώα σε πρόγραμμα διατροφής με συγκρατημένες ποσότητες λίπους, και έπειτα από 9 εβδομάδες μέτρησαν τα λιπίδια στο ήπαρ και το πλάσμα τους. Ορισμένοι λιπιδικοί μεταβολίτες ήταν ανεβασμένοι στα διαγονιδιακά ποντίκια σε σχέση με τα επίπεδα της ομάδας ελέγχου, έστω κι αν αυτά έδειχναν απολύτως υγιή.
Βέβαια, οι βιοχημικοί δείκτες που σηματοδοτούν μια νόσο, όπως η υψηλή χοληστερίνη, ήδη είναι γνωστοί και δεδομένοι, όμως δεν επαρκούν. « Ένας μεμονωμένος βιοδείκτης μπορεί να παρέχει πληροφορίες» λέει ο Jan van der Greef της BG Medicine, «αλλά για να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα, τυπικά απαιτούνται τα πρότυπα ενός βιοδείκτη.» Ο Van der Greef υποψιάζεται ότι πολλές ασθένειες παρουσιάζουν μεταβολικές «υπογραφές» που η τεχνολογία μπορεί να ανιχνεύσει ακόμη και πριν από την αύξηση των τιμών ενός βιοδείκτη, όπως της χοληστερίνης ―η πρόκληση, έτσι, έγκειται στην ταυτοποίηση των προτύπων. Δεν πρόκειται πάντως για εύκολο ή μικρό έργο, μιας και ο φυσιολογικός ανθρώπινος μεταβολισμός (πόσω μάλλον ο μη φυσιολογικός) δεν έχει ακόμη κατανοηθεί πλήρως.
Αν προχωρήσουμε σε συγκρίσεις, «ο προσδιορισμός της αλληλουχίας ενός γονιδίου είναι σχετικά εύκολη υπόθεση» λέει ο José Ordovas, διευθυντής του Εργαστηρίου Διατροφής και Γονιδιωματικής στο Πανεπιστήμιο Tufts. Παρατηρεί ότι οι μηχανές ανάγνωσης αλληλουχιών έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τις τέσσερεις αζωτούχες βάσεις (A, C, T και G), ενώ «στη μεταβονωματική έχεις διαφορετικές [τεχνολογικές] πλατφόρμες που μετρούν μεταβλητές με διαφορετικούς τρόπους. Και συζητάμε, τώρα, για χιλιάδες συστατικά.»
Αυτό που επιδιώκουν οι επιστήμονες ως επόμενη κίνηση είναι η καθιέρωση του μεταβονώματος (metabonome) του ανθρώπου, ένα ισοδύναμο του ανθρώπινου γονιδιώματος για το μεταβολισμό. Το συγκεκριμένο πεδίο, όμως, δεν διαθέτει συντονιστική αρχή και πόρους, λέει ο Ordovas, ο οποίος εκτιμά ότι, για να επιτευχθεί η εργασία αυτή, ίσως να απαιτείται για τις αναλύσεις η εμπλοκή μισού εκατομμυρίου ή και περισσότερων ανθρώπων.
Παρά ταύτα, ο Ordovas προχωρά αργά και μεθοδικά. Μέσω ενός κοινού ερευνητικού προγράμματος με την εταιρεία Metabometrix, σκοπεύει να διερευνήσει κατά πόσον η δίαιτα και η άσκηση που έχουν προσαρμοστεί στο μοναδικό μεταβολικό προφίλ ενός ατόμου είναι δυνατόν να μειώσουν το βάρος του σε φυσιολογικά επίπεδα και να αποτρέψουν την πρώιμη νοσηρότητα. Στο μέλλον, αντί να αναζητούμε στο περιτύλιγμα των τροφίμων πληροφορίες για τις θερμίδες, τα λίπη και τους υδατάνθρακες, ίσως να καταφεύγουμε σε όσα προϊόντα θα ταιριάζουν με τον μεταβολικό μας τύπο.
|
|
|
|
|
|
