Υγιεινή

Μετά από μια μέρα συμπλοκής με ένα ακόμα εξωγήινο είδος, το λερωμένο από την προσπάθεια πλήρωμα της σειράς Star Trek συνήθως καθαρίζεται με τη βοήθεια ηχητικών κυμάτων και φορά τις ολοκάθαρες στολές που του ετοιμάζει ο αντιγραφέας ύλης. «Μακάρι να είχαμε και εμείς αυτές τις συσκευές», σχολιάζει η Stephanie Walker για τους αντιγραφείς. Ως διευθύντρια συστημάτων για τον εξοπλισμό των πληρωμάτων πτήσης στο Διαστημικό Κέντρο Johnson της NASA, στο Χιούστον, η Walker γνωρίζει πολύ καλά τους περιορισμούς της ζωής στο Διάστημα. Είμαστε σε θέση να στείλουμε ανθρώπους στη Σελήνη, δεν μπορούμε όμως να διασφαλίσουμε ότι οι αστροναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS) θα παραμένουν φρέσκοι και καθαροί στη διάρκεια των εξάμηνων αποστολών τους.

Φυσικά, η NASA προτάσσει την ασφάλεια και την υγεία πολύ περισσότερο από τις ανέσεις, ο δε σταθμός απέχει ακόμα από το να μοιάσει στον Mir, ο οποίος «είχε τη δική του χαρακτηριστική οσμή, ανάλογη εκείνης που αναδίδει ένα ντουλάπι με κάλτσες το οποίο παρέμενε κλειστό επί 12 χρόνια», σχολιάζει σαρκαστικά η Marsha Ivins, βετεράνος πέντε αποστολών με το διαστημικό λεωφορείο, η οποία πρόσφατα μετατέθηκε στο Κέντρο Johnson. Ωστόσο, οι μελλοντικές επανδρωμένες πτήσεις θα απαιτούν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη συναδελφικότητα και ομαδικό πνεύμα, αφού, για παράδειγμα, ένα μετ’ επιστροφής ταξίδι στον Αρη θα διαρκεί τουλάχιστον 18 μήνες. Το γεγονός αυτό συνιστά πρόβλημα, διότι το Διάστημα αλλάζει την αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης κάθε αστροναύτη. «Πράγματα που υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν σε ενοχλούν, μπορεί με την πάροδο του χρόνου να σου φέρνουν ναυτία», εξηγεί από το Χιούστον ο Jeff Jones, γιατρός αποστολών προς τον ISS.

Οι σημερινοί αστροναύτες χρησιμοποιούν διάφορα άνυδρα προϊόντα του εμπορίου, όπως μάκτρα σωματικής υγιεινής και σαμπουάν που δεν απαιτούν ξέβγαλμα, τα οποία αναπτύχθηκαν για χρήση σε νοσοκομεία. Όλα τους πληρούν τις αυστηρές προδιαγραφές του σταθμού. «Δεν στέλνουμε τίποτα εκεί πάνω που να περιέχει αλκοόλη, διότι το σύστημα περιβαλλοντικού ελέγχου δεν μπορεί μετά να την αποβάλει» εξηγεί η Walker. Οι περισσότεροι διαστημικοί σάπωνες βασίζονται σε βότανα.

Όσον αφορά δε τους ίδιους τους αστροναύτες και τα άπλυτά τους, «μπορούν να πλένουν τα ρούχα τους με σαπούνι, να τα ξεβγάζουν με τη βοήθεια ενός συστήματος υδρόσακου και μετά να τα αφήνουν να στεγνώσουν στον αέρα» εξηγεί ο Jones. Προσθέτει δε ότι «στο Διάστημα, τα πράγματα στεγνώνουν αρκετά γρήγορα», με επαρκή κυκλοφορία αέρα, χάρις στην υγρασία που επικρατεί στο σταθμό η οποία κυμαίνεται μεταξύ 30% και 40% ―συνθήκες οι οποίες τον κάνουν να μοιάζει με Σαχάρα σε σχέση με τον Mir, όπου η υγρασία έφτανε στο 80% με 90%. Το στέγνωμα των ρούχων είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στο τμήμα συντήρησης Zvezda του σταθμού, που διαθέτει την καλύτερη ροή αέρα.

Ίσως, όμως, να είναι εφικτή και μια υψηλότερης τεχνολογίας υγιεινή. Το 2003 αστροναύτες έφεραν μαζί τους (στο σταθμό) δύο κοντομάνικα φανελάκια υφασμένα με ασημένια κλωστή. Το μέταλλο αποτρέπει την ανάπτυξη βακτηρίων. Τα αποτελέσματα, αν και μη κοινοποιημένα ακόμη, φαίνονται ελπιδοφόρα, αφού τα φανελάκια «καλύφθηκαν από μια κρούστα αλατιού, ωστόσο δεν μύριζαν», αναφέρει η Ivins. Πέρυσι η NASA άρχισε να δοκιμάζει στο Aquarius, το υποθαλάσσιο ερευνητικό εργαστήριό της στα ανοιχτά της Φλόριντας, σεντόνια, κουβέρτες και διάφορα άλλα είδη υφασμένα με ασημένια κλωστή.

Η Ivins προσπαθεί να κατεβάσει λίγο τους τόνους σχετικά με την ιδέα για διαστημικούς ταξιδιώτες με ασημένιο ρουχισμό. Σημειώνει, όμως, ότι «μας δίδεται τώρα η ευκαιρία να εξετάσουμε νέα υλικά και νέες τεχνολογίες, εκ των οποίων κάποιο ίσως αποδειχθεί το Velcro του μέλλοντος». Ίσως ένα ολόφρεσκο, ευωδιαστό Velcro του μέλλοντος που θα μυρίζει άνοιξη.

Επιστημονικά Νέα - Απρίλιος, 2005