Αριθμοί

Η συμβατική γνώση υπαγορεύει εδώ και καιρό ότι η στάση απέναντι στο ρόλο της γυναίκας είναι πολύ πιο συντηρητική στις αγροτικές κοινωνίες απ’ ό,τι στις οικονομικά προηγμένες, όπως αυτές της δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ. Οι πολιτικοί επιστήμονες Ronald Inglehart, του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν στο Αν Αρμπορ, και Pippa Noris, του Πανεπιστημίου Harvard, ήλεγξαν την παραπάνω παραδοχή. Ανέλυσαν δεδομένα από την Έρευνα Παγκόσμιων Αξιών, μια συνεχιζόμενη μελέτη στάσεων που αποτιμά τις αντιδράσεις των ερωτωμένων σε διάφορου τύπου δηλώσεις, όπως κατά πόσον η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι σημαντικότερη για τα αγόρια απ’ ό,τι για τα κορίτσια και αν οι γυναίκες πρέπει να κάνουν παιδιά για να εκπληρώσουν το σκοπό της ζωής τους. Οι ερευνητές συνέταξαν μια κλίμακα από το 1 ώς το 100 με σκοπό την αποτίμηση των στάσεων απέναντι στην ισότητα των δύο κοινωνικών φύλων σε εξήντα μία χώρες.

Στον πίνακα εμφανίζεται η κλίμακα για επιλεγμένες χώρες, και φαίνεται ότι η στάση απέναντι στην ισότητα των δύο φύλων γίνεται όλο και πιο φιλελεύθερη όσο η κοινωνία προχωρά από το ένα οικονομικό στάδιο στο επόμενο. Στις αγροτικές κοινωνίες, η γεννητικότητα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο λόγω του υψηλού ποσοστού βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας. Οτιδήποτε επομένως στέκεται εμπόδιο στη δημιουργία απογόνων ―όπως τα διαζύγια, η ομοφυλοφιλία, οι εκτρώσεις, αλλά και η εργασία της γυναίκας μακριά από το σπίτι― καταπολεμείται εντονότατα. Με την εκβιομηχάνιση, η βρεφική και παιδική θνησιμότητα μειώνεται εντυπωσιακά, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται και η ασκούμενη πίεση στις γυναίκες για τεκνοποιία. Οι γυναίκες εντάσσονται τώρα σωρηδόν στο αμειβόμενο εργατικό δυναμικό, απασχολούμενες τυπικά στις βιομηχανίες, στην παροχή υπηρεσιών ή στο λιανικό εμπόριο, ενώ συγχρόνως περιορίζεται ο αναλφαβητισμός τους και εκπαιδεύονται καλύτερα. Τέλος, αρχίζουν να συμμετέχουν στο αντιπροσωπευτικό σύστημα διακυβέρνησης της χώρας τους.

Στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες, οι γυναίκες κατέχουν σημαντικό μερίδιο σε διευθυντικές και διοικητικές θέσεις εργασίας. Η γεννητικότητα μειώνεται, ο γάμος σε προχωρημένη ηλικία γίνεται περισσότερο αποδεκτός, ενώ το παραδοσιακό πρότυπο της πυρηνικής οικογένειας με τους δύο γονείς εκφυλίζεται. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις κοινωνίες, οι γυναίκες υπολείπονται σοβαρά των αντρών όσον αφορά τη συμμετοχή τους στην πολιτική. Σε κάθε κοινωνία, οι γυναίκες είναι φορείς ελαφρώς πιο φιλελεύθερων απόψεων σε σχέση με τους άντρες.

Η διαφορά στο οικονομικό στάδιο ανάπτυξης δεν εξηγεί, όμως, τις ανομοιότητες μεταξύ των κοινωνιών. Η επίδραση της θρησκείας, της πολιτικής παράδοσης, της εκπαίδευσης και άλλων χαρακτηριστικών είναι πολύ σημαντική. Στις ισλαμικές χώρες, για παράδειγμα, οι γυναίκες διαδραματίζουν μικρότερο οικονομικό ρόλο απ’ ό,τι στις χώρες με χριστιανική παράδοση, γεγονός που ίσως εξηγεί τουλάχιστον μέρος της διαφοράς στα αποτελέσματα που έφεραν οι αγροτικές κοινωνίες του Περού και του Μπανγκλαντές. Η κομφουκιανή παράδοση της Ιαπωνίας, από την άλλη, ίσως εξηγεί γιατί οι απόψεις της συγκεκριμένης κοινωνίας είναι περισσότερο συντηρητικές σε σύγκριση με άλλων μεταβιομηχανικών κοινωνιών.

Η στάση απέναντι στα δύο κοινωνικά φύλα στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες κατά πάσα πιθανότητα θα εξακολουθήσει να φιλελευθεροποιείται καθώς η οικονομική σημασία των ομάδων που ενστερνίζονται περισσότερο παραδοσιακές απόψεις ―οι ηλικιωμένοι, οι λιγότερο μορφωμένοι και οι γυναίκες που δεν ανήκουν στο αμειβόμενο εργατικό δυναμικό― θα αρχίσει να φθίνει. Αυτό που δεν έχει ακόμα διασαφηνιστεί είναι με ποιον τρόπο ο περισσότερο φιλελεύθερος τρόπος σκέψης θα επηρεάσει την καθημερινότητα των ανθρώπων. Σύμφωνα με μερικές ενδείξεις, οι γάμοι στις μεταβιομηχανικές κοινωνίες καθίστανται ολοένα και πιο προβληματικοί λόγω του μεταβαλλόμενου ρόλου της γυναίκας. Όπως αναφέρεται σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2000, τα αμερικανικά ζευγάρια που παντρεύτηκαν μεταξύ του 1981 και του 1997 διήλθαν περιόδους πολύ πιο έντονης συζυγικής έριδας σε σχέση με εκείνα που παντρεύτηκαν την περίοδο 1964 με 1980.

Επιστημονικά Νέα - Ιούλιος, 2005