|
|
 |
Ηφαιστειακή αναδόμηση
|
|
|
|
|
|
|
Στις 2 Οκτωβρίου 2004, το ηφαίστειο της Αγίας Ελένης, στην Πολιτεία της Ουάσινγκτον, άρχισε να εκβάλλει ατμούς, εν είδει ερευγμού έπειτα από μεσημβρινή ευωχία. Σύντομα ακολούθησαν χαμηλής συχνότητας σεισμικές δονήσεις που διήρκεσαν μία ώρα. Καθώς φαίνεται, τα παραπάνω οφείλονταν πιθανόν στην κίνηση μάγματος. Φοβούμενοι το ενδεχόμενο να απειληθούν ανθρώπινες ζωές, οι επιστήμονες του Ηφαιστειακού Παρατηρητηρίου των Καταρρακτωδών Ορέων, στα νοτιοδυτικά της πολιτείας, σήμαναν κατάσταση επιφυλακής 3 λόγω επικείμενης ηφαιστειακής δραστηριότητας, και κόκκινο συναγερμό για την εναέρια κυκλοφορία. Την επομένη, η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας των ΗΠΑ επέβαλε απαγόρευση της εναέριας κυκλοφορίας σε περιοχή ακτίνας 9 περίπου χιλιομέτρων γύρω από την κορυφή, και παράλληλα εξέτρεψε και καθυστέρησε πτήσεις. Η έκδοση προειδοποιήσεων αποδείχθηκε τελικά δικαιολογημένη δύο μέρες μετά, όταν διάφορες εκρήξεις παρήγαγαν ένα λεπτό στρώμα ηφαιστειακής σποδού 110 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του ηφαιστείου.
Ωστόσο, δεν συνέβη τίποτα που να θυμίζει έστω και στο ελάχιστο την καταστροφική έκρηξη του 1980. Δεν είχαμε τραυματισμούς ή ανθρώπινα θύματα, ούτε σώριασμα δέντρων, η δε κατάσταση στην εναέρια κυκλοφορία σύντομα εξομαλύνθηκε. Στις 6 Οκτωβρίου, οι ηφαιστειολόγοι σύστησαν μετάβαση σε χαμηλότερη κατάσταση επιφυλακής.
Δεδομένης της γενικής αναστάτωσης και της κάλυψης που έτυχε το σκίρτημα της Αγίας Ελένης από τα Μέσα, ο μέσος πολίτης ανέμενε δίχως άλλο ένα συγκλονιστικό, εκρηκτικό ξέσπασμα του ηφαιστείου. Αντίθετα, η Αγία Ελένη εξερράγη ήσυχα και αργά. Αν και η εκρηκτική δραστηριότητα παρουσιάζει σε μεγάλο βαθμό ύφεση, το ηφαίστειο εξακολουθεί να εκρήγνυται ακόμα και σήμερα ―σποραδικά, σημειώνονται ξεσπάσματα με ατμούς και σποδό που συνοδεύονται και από σεισμούς. Μία έκρηξη τον περασμένο Μάρτιο [2005] εκτίναξε σποδό σε υψόμετρο 11 σχεδόν χιλιομέτρων.
Εκ των υστέρων, οι επιστήμονες δηλώνουν ότι η αυξημένη δραστηριότητα που παρατηρήθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου και τις αρχές Οκτωβρίου του 2004 δεν αποτελούσε το προοίμιο της επικείμενης εκτίναξης της κορυφής του ηφαιστείου, αλλά μάλλον οφειλόταν στη σταθερή διείσδυση του μάγματος κατά την ανέλιξή του προς την επιφάνεια. Το ηφαίστειο, επισωρεύοντας διαρκώς μαγματικό υλικό, σχηματίζει σταδιακά έναν νέο δόμο λάβας στον κρατήρα του, πιθανόν μάλιστα και να αποκαθιστά το προ της εκρήξεως του 1980 σχήμα του.
Το ηφαίστειο της Αγίας Ελένης μοιάζει με ένα «γιγαντιαίο σωληνάριο οδοντόπαστας, που συμπιεζόμενο εκχέει λάβα» δηλώνει ο John Eichelberger, ηφαιστειολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αλάσκας στο Φέρμπανκς. Υπό την παρούσα διαμόρφωση του ηφαιστείου, ο διαθέσιμος χώρος για τη συσσώρευση μάγματος είναι λιγοστός. Οπότε, μόλις το μάγμα βρήκε ένα δρόμο προς την επιφάνεια, η ηφαιστειακή δραστηριότητα μειώθηκε, και το «σωληνάριο» άρχισε να αδειάζει σιγά σιγά το περιεχόμενό του. Καθώς η έκχυση λάβας συνεχίζεται, στον κρατήρα του ηφαιστείου σχηματίζεται ένας στενόμακρος δόμος που μοιάζει με ραχοκοκκαλιά.
Γνωστός στους επιστήμονες ως φαλαινοράχη, λόγω του χαρακτηριστικού του σχήματος, ο νέος δόμος λάβας φτάνει σε ύψος 430 μέτρων πάνω από τον πυθμένα του κρατήρα και έχει όγκο 45 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (σύμφωνα με την τελευταία μέτρηση του περασμένου Μαρτίου), που επαρκεί για να γεμίσει περίπου 250 υπερδεξαμενόπλοια πετρελαίου. Οι εκρήξεις λάβας αυξάνουν τον όγκο του δόμου με ρυθμό 2 κυβικών μέτρων ανά δευτερόλεπτο ―δηλαδή είναι αρκετά βραδύς, με αποτέλεσμα να επιτρέπει στα αέρια να διαφεύγουν και στα πετρώματα να καθιζάνουν ήρεμα χωρίς να σημειώνονται εκρήξεις.
Ο William E. Scott, ηφαιστειολόγος του Παρατηρητηρίου των Καταρρακτωδών Ορέων, αναφέρει ότι «η έκχυση λάβας θα μπορούσε να συνεχιστεί για χρόνια, ωστόσο τα γεγονότα της 18ης Μαρτίου 1980 ουσιαστικά δεν μπορούν να επαναληφθούν, διότι το ηφαίστειο είναι σήμερα ριζικά διαφορετικό». Προσθέτει δε ότι «η ανησυχία μας αφορά τον τύπο της έκρηξης, όχι το κατά πόσον θα συμβεί ή όχι».
Η καταστροφική έκρηξη του 1980 άλλαξε πολύ γρήγορα το σχήμα του ηφαιστειακού όρους. Ένας σεισμός μεγέθους 5,1 προηγήθηκε της μεγαλύτερης καταγεγραμμένης στην ιστορία κατολίσθησης, κατά την οποία ολόκληρη η ανατολική πλευρά του βουνού γλίστρησε προς τα κάτω. Η κατάρρευση επέφερε αποσυμπίεση της γιγαντιαίας, αναπτυσσόμενης φυσαλίδας μάγματος, η οποία εξερράγη προς τα πάνω και προς τα έξω, σπέρνοντας το θάνατο στο διάβα της. Σήμερα δεν έχουμε τόσο έκρηξη όσο βραδεία διαρροή, η οποία ωστόσο θα μπορούσε να αλλάξει το περίγραμμα του βουνού με την πάροδο του χρόνου, καθώς η λάβα εκχέεται σιγά σιγά σχηματίζοντας τον νέο δόμο. «Απλά, το βουνό αυτοεπισκευάζεται» λέει ο Eichelberger.
Ο Eichelberger έχει μελετήσει και το ηφαίστειο Μπεζιμιάνι στη χερσόνησο Καμτσάτκα της Σιβηρίας, και δηλώνει ότι το ηφαίστειο της Αγίας Ελένης εμφανίζει παρόμοια δραστηριότητα. Το Μπεζιμιάνι εξερράγη το 1956, εκτίναξε στον αέρα τη μία πλευρά του και άφησε πίσω του έναν κρατήρα τύπου Αγίας Ελένης. Στη συνέχεια, η επί πεντηκονταετία ανάπτυξη του δόμου λάβας, συνοδευόμενη από σποραδικές εκρήξεις, είχε ως αποτέλεσμα την πλήρωση του κρατήρα του Μπεζιμιάνι και την ανακατασκευή του βουνού στη μορφή που είχε πριν από το 1956.
Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμα σίγουροι ότι το ηφαίστειο της Αγίας Ελένης αυτοεπισκευάζεται όπως το Μπεζιμιάνι. «Εν γένει, η διάρκεια σχηματισμού των δόμων και το μέγεθός τους ποικίλλουν σημαντικά» δηλώνει ο Scott, οπότε «δεν μπορούμε να πούμε εκ των προτέρων αν η παρούσα έκρηξη θα συνεχιστεί». Επί του παρόντος, το ηφαίστειο της Αγίας Ελένης δεν έχει τον διαθέσιμο χώρο για να δεχτεί μια φυσαλίδα μάγματος ανάλογη εκείνης που προκάλεσε την έκρηξη του 1980 ―εφόσον βέβαια δεν συμβεί κάποια αναδόμηση του βουνού που θα δημιουργούσε τον απαραίτητο χώρο. Τότε θα έπρεπε πραγματικά να αρχίσουμε να ανησυχούμε.
|
|
|
|
|
|
