Νευροβιολογία

Οι μητέρες μπορεί να έχουν κυριολεκτικά τα παιδιά τους συνεχώς στο νου τους. Ερευνητές ανακαλύπτουν ότι, σε ποντίκια, κύτταρα από τα έμβρυα μπορούν να μεταναστεύσουν στον εγκέφαλο της μητέρας και, κατά τα φαινόμενα, να εξελιχτούν σε κύτταρα του νευρικού της συστήματος.

Η ανακάλυψη αυτή έγινε από τον Gavin S. Dawe, του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης, τον Zhi-Cheng Xiao, του Γενικού Νοσοκομείου της Σιγκαπούρης, και τους συνεργάτες τους σε Κίνα και Ιαπωνία. Η ομάδα ξεκίνησε τις έρευνές της με την ελπίδα να βρει νέες θεραπείες για τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια ή για νόσους όπως η Alzheimer. Στους επιστήμονες ήταν γνωστό εδώ και χρόνια ότι τα εμβρυϊκά κύτταρα μπορούν να εισέλθουν στο αίμα της μητέρας και να παραμείνουν σε αυτό για τουλάχιστον 27 χρόνια μετά τον τοκετό. Όπως και τα αρχέγονα (βλαστικά) κύτταρα, τα εμβρυϊκά αυτά κύτταρα μπορούν να διαφοροποιηθούν σε πολλά άλλα είδη κυττάρων και, θεωρητικά τουλάχιστον, να βοηθήσουν στην αποκατάσταση οργάνων που έχουν υποστεί βλάβη.

Οι παραπάνω ερευνητές έβαλαν φυσιολογικά θηλυκά ποντίκια να ζευγαρώσουν με αρσενικά γενετικώς τροποποιημένα ώστε να εκφράζεται σε όλα τους τα κύτταρα μια πράσινη φθορίζουσα πρωτεΐνη. Εξετάζοντας αργότερα τους εγκεφάλους των μητέρων, εντόπισαν εμβρυϊκά κύτταρα με πράσινο φθορισμό. «Σε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου ορισμένων μητέρων εντοπίσαμε από 1 μέχρι και 10 στα 1.000 κύτταρα, τα οποία προέρχονταν από τα έμβρυα», αναφέρει ο Xiao.

Τα εμβρυϊκά αυτά κύτταρα, στον εγκέφαλο των μητέρων, μετατράπηκαν σε κύτταρα που, μορφολογικά, έμοιαζαν άλλα με νευρώνες, άλλα με αστροκύτταρα (τα οποία βοηθούν τη θρέψη των νευρώνων), άλλα με ολιγοδενδροκύτταρα (που δημιουργούν τη μόνωση των νευραξόνων) και άλλα με μακροφάγα κύτταρα (τα οποία πέσσουν τους μικροοργανισμούς και άλλα κατεστραμμένα κύτταρα). Επιπλέον, όταν οι ερευνητές προκάλεσαν χημικές κακώσεις στους εγκεφάλους των μητέρων, στις κατεστραμμένες περιοχές έφτασαν περίπου έξι φορές περισσότερα εμβρυϊκά κύτταρα απ’ ό,τι σε άλλες, γεγονός από το οποίο φαίνεται ότι τα κύτταρα αυτά ίσως αποκρίνονται σε μοριακά σήματα κινδύνου που απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο.

Το πώς ακριβώς τα εμβρυϊκά κύτταρα καταφέρνουν και περνούν μέσα από τα τριχοειδή αγγεία που χωρίζουν τον εγκέφαλο από το υπόλοιπο κυκλοφορικό σύστημα δεν έχει ακόμα γίνει γνωστό ―τα κύτταρα στα τοιχώματα των αγγείων αυτών είναι πολύ πυκνά διατεταγμένα και, με τον τρόπο αυτό, εμποδίζουν τις περισσότερες μεγαλομοριακές ενώσεις να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό τους. Οι ερευνητές εικάζουν ότι βιομόρια, όπως οι πρωτεΐνες ή τα σάκχαρα, που βρίσκονται στην επιφάνεια των εμβρυϊκών κυττάρων αλληλεπιδρούν με τα κύτταρα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού πετυχαίνοντας, έτσι, να παρεισφρύσουν στον εγκέφαλο. Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας πιστεύουν ότι τα εμβρυϊκά κύτταρα θα μπορούσαν να εισχωρήσουν και στους εγκεφάλους αρσενικών ατόμων ή και θηλυκών που δεν κυοφορούν, καθώς δεν φαίνεται να υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ του δικού τους αιματοεγκεφαλικού φραγμού και εκείνου των εγκύων θηλυκών, λέει ο Dawe. Στο επόμενο βήμα, οι ερευνητές ελπίζουν να αποδείξουν ότι τα εμβρυϊκά κύτταρα διαφοροποιούνται σε λειτουργικούς νευρώνες.

Τα εν λόγω ευρήματα δίνουν νέες ελπίδες για τη θεραπεία νευρολογικών διαταραχών. Εξαιτίας του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, οι θεραπείες μεταμόσχευσης νευρώνων στον εγκέφαλο κανονικά απαιτούν διάτρηση του κρανίου των ασθενών. Η ταυτοποίηση όμως των μορίων που χαρακτηρίζουν όσα εμβρυϊκά κύτταρα εισέρχονται στον εγκέφαλο και εξελίσσονται σε κύτταρα του νευρικού συστήματος ίσως βοηθήσει στην ανεύρεση παρόμοιων κυττάρων από άλλες πηγές, όπως είναι το αίμα του ομφάλιου λώρου. Τέτοιου είδους έρευνα ίσως οδηγήσει τελικά σε μη παρεμβατικές μεθόδους μεταμόσχευσης κυττάρων στον εγκέφαλο, οι οποίες θα επιτυγχάνονται με απλές ενδοφλέβιες ενέσεις.

Τα κύτταρα για τέτοιες θεραπείες θα επιλέγονται ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο συμβατά με εκείνα των ασθενών, για την αποφυγή ανοσοαντίδρασης. Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο, μετά την έγχυση, τα κύτταρα αυτά που προορίζονται για τον εγκέφαλο να καταλήξουν τελικά μεταμοσχευμένα κάπου αλλού, «αλλά δεν ξέρουμε ακόμα αν ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα αποτελούσε πρόβλημα», λέει ο Dawe.

Οι ερευνητές προσπαθούν να δουν τώρα αν η εισχώρηση εμβρυϊκών κυττάρων στον εγκέφαλο συμβαίνει το ίδιο εύκολα και στους ανθρώπους όπως και στα ποντίκια. Σκοπεύουν να εξετάσουν μετά θάνατον εγκεφάλους γυναικών που είχαν γεννήσει αγόρια. Η παρουσία χρωμοσωμάτων Y σε τέτοιο ιστό θα επιβεβαίωνε την εξάπλωση του φαινομένου και στους ανθρώπους. Επίσης, όπως επισημαίνει ο Xiao, θα έφερνε στο προσκήνιο και το ερώτημα της ύπαρξης αντίστοιχων συμπεριφορικών ή ψυχολογικών προεκτάσεων ενός τέτοιου φαινομένου.

Επιστημονικά Νέα - Ιανουάριος, 2006