Ηλιακή Ισχύς

Η ανοιξιάτικη λιακάδα μάς φτιάχνει τη διάθεση, όμως αυτό που κυρίως έχουν να θυμούνται οι κάτοικοι του Ράτενμπεργκ είναι οι σκιές. Από τα τέλη του φθινοπώρου μέχρι τα μέσα του χειμώνα, το μικροσκοπικό αυτό αυστριακό χωριό, διάσημο για τα φυσητά υαλουργήματά του, δεν φωτίζεται απευθείας από τον Ήλιο. Και αυτό επαναλαμβάνεται για αιώνες. Ωστόσο, την επόμενη φορά, οι κάτοικοί του ίσως αντικρίσουν τελικά το φως, χάρη σε διατάξεις με γιγαντιαία ανακλαστικά κάτοπτρα γνωστές ως ηλιοστάτες.

Η εταιρεία Bartenbach Light Laboratory στο αυστριακό Τιρόλο σχεδιάζει την κατασκευή των ηλιοστατών τον ερχόμενο Αύγουστο. «Η ιδέα δεν συνίσταται απλώς στο να φωτίσουμε το χωριό» εξηγεί η Silvia Pezzana, μηχανικός της εταιρείας, αλλά «να δώσουμε στους κατοίκους την εντύπωση ότι τους βλέπει ο Ήλιος».

Πριν από 600 περίπου χρόνια, οι οικιστές του Ράτενμπεργκ εγκαταστάθηκαν ανάμεσα στον ποταμό Ινν και τα ύψους 1 περίπου χιλιομέτρου βουνά Στάντμπεργκ και Ρατ, παραδίδοντας το χωριό στην προστατευτική σκιά των πέτρινων όγκων τους ως μέτρο προφύλαξης έναντι των ληστρικών επιδρομών και των πολεμικών συγκρούσεων. (Εκείνη την εποχή είχε ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των υποστηρικτών του αυστριακού δούκα Φρειδερίκου του Ωραίου και του βαυαρού δούκα Λουδοβίκου των Βίτελσμπαχ.) Οι επιδρομές και οι λεηλασίες τελικά σταμάτησαν. Η σκιά όμως παρέμεινε. Ώς σήμερα, τους κρύους μήνες του χειμώνα ο Ήλιος μένει κάτω από τον τοπικό ορίζοντα, κρυμμένος πίσω από τα γύρω βουνά.

«Ο Ήλιος μάς εγκατέλειψε στις αρχές του Δεκέμβρη» παραπονιέται η Gundi Schmidt, κοινωνική λειτουργός που γεννήθηκε και εργάζεται στο Ράτενμπεργκ. Είναι όμως από τις τυχερές, αφού οι σκιές αρχίζουν να καλύπτουν άλλα τμήματα του χωριού ήδη από τον Νοέμβριο.

Η λύση που προτείνει η εταιρεία Barten-bach είναι η εγκατάσταση 15 κατόπτρων σε απόσταση 1 περίπου χιλιομέτρου, πέρα από τον ποταμό Ινν, σε ένα ηλιόλουστο λιβάδι. Η Pezzana εξηγεί ότι θα τοποθετηθούν πάνω σε στύλους και καθένα τους θα έχει διάμετρο 2 περίπου μέτρων. Θα παρακολουθούν τον Ήλιο στην ημερήσια πορεία του κατευθυνόμενα μέσω ειδικού λογισμικού από το Ράτενμπεργκ. Τις ημέρες που θα έχει ηλιοφάνεια, θα ανακλούν το φως και θα το κατευθύνουν πάνω σε έναν πύργο, καλυμμένο επίσης με κάτοπτρα, τοποθετημένο δίπλα στο αρχαίο πέτρινο οχυρό που κάποτε προστάτευε το χωριό. «Αυτά τα δευτερεύοντα κάτοπτρα θα κατευθύνουν το ηλιακό φως προς άλλα μικρότερα τοποθετημένα σε κτήρια του χωριού, με αποτέλεσμα οι πολυπόθητες ακτίνες να φτάνουν τελικά στους δρόμους» εξηγεί η Pezzana. Παράλληλα, όμως, τα μικρά αυτά κάτοπτρα θα διαχέουν και το φως, ελαχιστοποιώντας έτσι την πιθανότητα πρόκλησης πυρκαγιών, αποτρέποντας δε και την ενοχλητική εκτυφλωτική λάμψη. Στους δρόμους, το αποτέλεσμα θα μοιάζει περισσότερο με εναλλαγή φωτεινών και σκοτεινών περιοχών παρά με την πρόσπτωση άπλετου ηλιακού φωτός.

Στο παρελθόν, όλες οι απαραίτητες μετρήσεις και βαθμονομήσεις είχαν ως τελικό αποτέλεσμα το φούσκωμα των τιμών των ηλιοστατών σε σημείο που η επιλογή τους ήταν απαγορευτική. Όμως το κόστος ανάπτυξης και εγκατάστασης του προγράμματος της Bartenbach ανέρχεται στη λογική τιμή των 3 εκατομμυρίων δολαρίων περίπου. Η σημερινή οικονομικότερη τιμή των ηλιοστατών οφείλεται κυρίως στις μεγάλες βελτιώσεις σχετικά με τις διαδικασίες μέτρησης και κατασκευής των γυάλινων κατόπτρων, που οδηγούν στη δημιουργία επίπεδων επιφανειών με λιγότερες ατέλειες και μεγαλύτερη ανακλαστικότητα. Σημαντικά συνέβαλε επίσης και η ανάπτυξη υλικών ανθεκτικών στη σκόνη και τις καιρικές συνθήκες, καθώς και η αύξηση της επεξεργαστικής ισχύος του λογισμικού, η οποία επιτρέπει τον ακριβέστερο καθορισμό της θέσης των κατόπτρων.

Η Schmidt διατηρεί κάποιο σκεπτικισμό για το όλο πρόγραμμα ―η λύση που προτείνει, μεταξύ σοβαρού και αστείου, είναι η κατεδάφιση των βουνών―, αλλά δεν αστειεύεται όταν λέει ότι το χωριό της συρρικνώνεται πληθυσμιακά. Οι ηλικιωμένοι σιγά σιγά σβήνουν, ενώ οι νέοι, καθώς τους δίνεται η δυνατότητα να χτίσουν ένα φθηνότερο σπίτι στον ήλιο, το εγκαταλείπουν. Οι κάτοικοι του χωριού ευελπιστούν επίσης ότι η δημιουργία ενός πιο ευχάριστου περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια του χειμώνα θα εκτοξεύσει στα ύψη τις κρατήσεις διανυκτέρευσης στο χωριό τους και θα βελτιώσει το ημερήσιο εμπόριο κατά τους χειμερινούς μήνες, οπότε και ο τουρισμός σημειώνει μεγάλη πτώση και τα περίφημα κρυστάλλινα λουλούδια τού Ράτενμπεργκ μένουν απούλητα.

Το κατά πόσον το ηλιακό φως μπορεί να τα επιτύχει όλα αυτά δεν είναι γνωστό, όμως άλλα 60 περίπου αλπικά χωριά αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα χειμερινής συσκότισης, οπότε οι ηλιοστάτες ίσως τελικά γίνουν συνηθισμένο θέαμα. Οι φθηνότεροι ηλιοστάτες ενδεχομένως θα μειώσουν και το κόστος φωτισμού των γραφείων ―η ίδια η Bartenbach χρησιμοποιεί έναν για την ανάκλαση του φυσικού φωτός και τη διοχέτευσή του μέχρι τα γραφεία της στο υπόγειο, αλλά και τη λειτουργία ειδικών ηλιακών λαμπτήρων― και έτσι θα δικαιώσουν τις εδώ και καιρό διαψευσμένες προσδοκίες για καθημερινή χρήση της ηλιακής ενέργειας. Όσον αφορά πάντως το χωριό, αρκεί να δοθεί πλέον ένα οριστικό τέλος στα 600 χρόνια χειμωνιάτικης «μαυρίλας».

Επιστημονικά Νέα - Μάϊος, 2006