|
|
 |
Ξέσπασμα βλαστομεριδίων
|
|
|
|
|
|
|
Νέα μέθοδος απόκτησης ανθρώπινων εμβρυϊκών αρχέγονων (βλαστικών) κυττάρων χωρίς βλάβη του εμβρύου; Σχετικά πρόσφατα, από την εταιρεία βιοτεχνολογίας Advanced Cell Technology (ACT) στο Ούστερ της Μασαχουσέτης έγινε γνωστό ότι είχαν αναπτύξει μια ακριβώς τέτοια διαδικασία. Μάλιστα, η μέθοδος προβλήθηκε από την εταιρεία ως απάντηση στη διαμάχη που μαίνεται σχετικά με τη συμβατική τεχνική για την ανάπτυξη αυτών των κυττάρων, η οποία επιφέρει καταστροφή των ανθρώπινων εμβρύων. Οι περισσότεροι ερευνητές βρίσκουν τη μέθοδο ενδιαφέρουσα, επειδή θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες και ίσως καλύτερες κυτταρικές σειρές αρχέγονων κυττάρων. Ωστόσο, αρκετοί υποστηρίζουν ότι εγείρει νέα διλήμματα.
Οι επιστήμονες ερευνούν τα ανθρώπινα εμβρυϊκά αρχέγονα κύτταρα επειδή είναι σε θέση να διαφοροποιούνται σε οποιονδήποτε τύπο κυττάρου. Λόγω της ιδιότητάς τους αυτής υπόσχονται πολλά για την αναγέννηση τμημάτων του σώματος [βλ. Robert Lanza και Nadia Rosenthal, «Η πρόκληση των αρχέγονων κυττάρων», Scientific American - Ελληνική Έκδοση, Νοέμβριος 2004]. Τυπικά, οι ερευνητές βασίζονται σε έμβρυα δημιουργούμενα μέσω γονιμοποίησης in vitro (IVF), από τα οποία αφαιρούν την εσωτερική κυτταρική μάζα τους όταν έχουν φτάσει τον αριθμό των 50 έως 100 κυττάρων. Επί του παρόντος, τουλάχιστον 400.000 κατεψυγμένα έμβρυα βρίσκονται αχρησιμοποίητα σε κλινικές γονιμότητας των ΗΠΑ, και τυπικά απορρίπτονται ετησίως χιλιάδες.
Ο Robert Lanza, αντιπρόεδρος έρευνας και επιστημονικής ανάπτυξης της ACT, και οι συνεργάτες του πειραματίστηκαν με 16 αχρησιμοποίητα ανθρώπινα έμβρυα τα οποία βρίσκονταν σε πιο πρώιμο στάδιο, των 8 με 10 κυττάρων. Η διαδικασία που υπό συνθήκες ρουτίνας ακολουθούν οι γιατροί περιλαμβάνει την απόσπαση μεμονωμένων κυττάρων από έμβρυα IVF σε αυτό το στάδιο προκειμένου να προχωρήσουν σε προεμφυτευτική γενετική διάγνωση (PGD), κατά την οποία εξετάζονται αυτά τα κύτταρα, γνωστά ως βλαστομερίδια, για διάφορες νόσους. Όσο δε για τα έμβρυα-δότες βλαστομεριδίων, είναι σε θέση να αντισταθμίζουν την απώλεια και, μέχρι σήμερα, έχουν αναπτυχθεί σε 1.500 περίπου υγιή ―όπως φαίνεται― παιδιά, μιας και η εν λόγω διαδικασία εφαρμόζεται περισσότερο από μία δεκαετία.
Ξεκινώντας από μια τεχνική παρόμοια με την PGD, οι ερευνητές τής ACT χρησιμοποίησαν μικροσταγονόμετρα για να εξαγάγουν 35 βλαστομερίδια, 1 ή 2 κάθε φορά, από τα 6 καλύτερης ποιότητας έμβρυα που διέθεταν. Παρήγαγαν στη συνέχεια δύο σταθερές ανθρώπινες κυτταρικές γενεαλογικές γραμμές εμβρυϊκών αρχέγονων κυττάρων, τις οποίες γνωστοποίησαν στο Διαδίκτυο τον περασμένο Αύγουστο μέσω του Nature. Τούτες οι κυτταρικές σειρές, καθώς φαίνεται, συμπεριφέρονται όπως τα συμβατικά αντίστοιχά τους, όντας ικανές να πολλαπλασιάζονται συνεχώς επί μήνες και να αναπτύσσονται προς την κατεύθυνση άλλων κυτταρικών τύπων.
Στην ACT κατέληξαν να καταστρέψουν τα έμβρυά τους, προκειμένου να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τα λίγα έμβρυα που διέθεταν ―η ομάδα τού Lanza τα κατακομμάτιασε αποσπώντας αρκετά κύτταρα από το καθένα (μέχρι και 7). Μολαταύτα, επειδή με την καθιερωμένη PGD δεν θανατώνεται το έμβρυο, οι επιστήμονες δήλωσαν ότι και με τη δική τους μέθοδο μπορούν σε γενικές γραμμές να προκύψουν σειρές αρχέγονων κυττάρων χωρίς θανάσιμη βλάβη των εμβρύων.
Οι ερευνητές θεωρούν πως τα κύτταρα που παράγονται με τον τρόπο αυτό έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον από επιστημονική άποψη, επειδή προέρχονται από έμβρυα πρωιμότερου σταδίου. Ο αναπτυξιακός νευροβιολόγος Arnold Kriegstein, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο, σημείωσε ότι έμβρυα στο στάδιο των 50 με 100 κυττάρων δεν μπορούν να χωριστούν σε ομάδες ώστε να δώσουν δίδυμα, ενώ αυτή η δυνατότητα εκδηλώνεται από έμβρυα στο στάδιο των 8 με 10 κυττάρων, όπως εκείνα τα οποία χρησιμοποίησαν στην ACT. Από τούτο υποδηλώνεται ότι τα νεότερα κύτταρα «ίσως κρύβουν μεγαλύτερο δυναμικό μετατροπής σε ορισμένα είδη ιστού απ’ ό,τι οι προς το παρόν χρησιμοποιούμενες κυτταρικές σειρές», αναφέρει ο Kriegstein. «Αυτό όμως θα αποκαλυφθεί μόνο με περαιτέρω πειράματα.»
Ακόμα και αν οι ερευνητές καταστήσουν τη μέθοδο λειτουργική, η διαμάχη δεν θα ατονήσει. Παραμένει αβέβαιο το κατά πόσον τα μεμονωμένα ανθρώπινα βλαστομερίδια θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σε έμβια όντα. Εάν ισχύει κάτι τέτοιο, η συγκεκριμένη τεχνική θα περιήγε και αυτές τις κυτταρικές σειρές στην αρχική διαμάχη. «Σε πρόβατα και κουνέλια, παραδείγματος χάρη, τα μεμονωμένα κύτταρα είναι σε θέση να αναπτυχθούν σε βιώσιμα ζώα. Παρ’ όλα αυτά, το ίδιο δεν φαίνεται να ισχύει για τα ποντίκια», δήλωσε ο James Battey, προεδρεύων της ειδικής επιτροπής για τα αρχέγονα κύτταρα των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (ΝΙΗ) των ΗΠΑ, σε μια ακρόαση της Γερουσίας φέτος τον Σεπτέμβριο.
Επιπλέον, από τη μελέτη τής ACT έχουν ήδη καταστραφεί 16 έμβρυα. Ως εκ τούτου, είναι ασαφές το κατά πόσον μέσω της μεθόδου μπορούν να επαυξηθούν αριθμητικά οι ομοσπονδιακά χρηματοδοτούμενες κυτταρικές σειρές ανθρώπινων εμβρυϊκών αρχέγονων κυττάρων, όπως γνωστοποίησε το Συμβούλιο Βιοηθικής παρά τω προέδρω των ΗΠΑ, διότι ο νόμος αποτρέπει τη χρηματοδότηση οποιωνδήποτε πρόσθετων σειρών παράγονται μέσω καταστροφής εμβρύων. Ο Lanza δηλώνει ότι η ACT πιθανότατα θα υποβάλει αίτηση για ομοσπονδιακή χρηματοδότηση προκειμένου να συνεχίσει την έρευνα. Πάντως, η εταιρεία έχει ανακοινώσει ότι ―σε συνεργασία με το Ερευνητικό Ινστιτούτο WiCell στο Μάντισον του Ουισκόνσιν, όπου φιλοξενείται η Εθνική Τράπεζα Αρχέγονων Κυττάρων― θα μπορούσε να διανέμει τις νέες κυτταρικές σειρές τής ACT σε επιστήμονες των ΗΠΑ, υπό τον όρο ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα χρηματοδοτήσει τις έρευνες κατά τις οποίες θα χρησιμοποιούνται οι εν λόγω σειρές.
Τελικά, ακόμα και αν η ACT υπερνικήσει τα τεχνικά και ηθικά προβλήματα, μπορεί να αντιμετωπίσει ένα τελευταίο εμπόδιο: την αντίσταση γιατρών και υποψήφιων γονέων. Σύμφωνα με την εργασία στο Nature, τα αποκτηθέντα κύτταρα δεν αναπτύχθηκαν μεμονωμένα αλλά επωάστηκαν κοντά το ένα στο άλλο ώστε να επωφεληθούν από τα χημικά σήματα που το καθένα απελευθερώνει. ( Ένα και μόνο βλαστομερίδιο απομονωμένο από άλλα κύτταρα είναι λιγότερο πιθανό να οδηγήσει σε μια κυτταρική σειρά.) Ο Lanza σημειώνει ότι η ACT διαθέτει κάποια στοιχεία ότι απομονωμένα βλαστομερίδια τα οποία τοποθετήθηκαν δίπλα στα έμβρυα από όπου εξήχθησαν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν χωρίς κίνδυνο για τα έμβρυα, παρέχοντας την ίδια στιγμή και κύτταρα για γενετική διάγνωση. Δεν είναι όμως σαφές αν μια τέτοια διαβεβαίωση θα ήταν αρκετή για τους γιατρούς που εφαρμόζουν την IVF και τους ασθενείς τους, επισημαίνει ο Outi Hovatta, γυναικολόγος εξειδικευμένος στην IVF στο Ινστιτούτο Karolinska της Σουηδίας. Ίσως δεν επιθυμούν να εκθέσουν τα μελλοντικά παιδιά τους σε κίνδυνο, ακόμη και αν η ACT καταστεί τελικά έτοιμη, πρόθυμη και ικανή.
|
|
|
|
|
|
