Κλίμα

Ο πάγος της Αρκτικής Θάλασσας έχει μειωθεί σε επίπεδα ρεκόρ, και μια τράπεζα πάγου μεγαλύτερη από το Μανχάταν, η οποία αιφνίδια αποκόπηκε από τη βορειότερη ακτή του Καναδά, ενδέχεται τούτη την άνοιξη να θέσει σε κίνδυνο πλοία και εξέδρες άντλησης πετρελαίου. Προκειμένου να εξετάσουν αυτές και άλλες συντελούμενες γύρω από τους πόλους πρωτοφανείς μεταβολές, περισσότερες από τριάντα χώρες ξεκινούν παγκόσμια εκστρατεία μελέτης της Αρκτικής και της Ανταρκτικής, το Διεθνές Έτος των Πόλων (IPY).

«Η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να συντελεστεί νωρίτερα και με δραματικότερες επιπτώσεις στις πολικές περιοχές ―αυτό φαίνεται να δείχνουν οι παρατηρήσεις», αναφέρει ο Karl Erb, διευθυντής των προγραμμάτων για τους πόλους του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών (NSF) των ΗΠΑ. «Κάποιες περιοχές θερμαίνονται ταχύτερα από άλλες, ενώ μερικές ψύχονται. Η έρευνα του IPY θα βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε τους μηχανισμούς που εμπλέκονται σε αυτές τις μεταβολές και τις διαφορές».

Στο πρώτο IPY, 125 έτη πριν, δώδεκα χώρες συνεργάστηκαν σε δεκαπέντε επικίνδυνες αποστολές. Κάποιες κατέληξαν στην καταστροφή, άλλες οδήγησαν ακόμη και σε κατηγορίες περί κανιβαλισμού, όμως στο σύνολό τους δεν μας βοήθησαν ιδιαίτερα να κατανοήσουμε το αρκτικό περιβάλλον, όπως ήταν τότε. «Το πρώτο IPY βοήθησε στο να συναντηθούν χώρες και να αντιμετωπίσουν τον κόσμο ως ένα σύστημα. Τώρα μπορούμε να δούμε πώς ο κόσμος μεταβάλλεται ως σύστημα ραγδαία», επισημαίνει η ωκεανογράφος Stephanie Pfirman, του Πανεπιστημίου Columbia.

Όπως κατά το Διεθνές Γεωφυσικό Έτος, 50 χρόνια πριν, έκαναν την εμφάνισή τους πολλές καινοτομίες ―φέρ’ ειπείν οι τεχνητοί δορυφόροι―, έτσι και για το τρέχον IPY σκοπεύεται να συνεχιστεί αυτή η παράδοση. Για παράδειγμα, οι ερευνητές ευελπιστούν να χρησιμοποιήσουν αυτόνομα και τηλεχειριζόμενα οχήματα ώστε να εξερευνήσουν τις περιοχές κάτω από τον πάγο. «Η λειτουργία τους σε τέτοιες αντίξοες συνθήκες, όπου δεν θα μπορούν να αναδύονται τακτικά και να μεταδίδουν πληροφορίες, αποτελεί πρόκλη-ση», δηλώνει ο David Carlson, διευθυντής του διεθνούς προγράμματος IPY. Προσθέτει δε ότι θα υπάρχουν πολλοί αερομεταφερόμενοι αισθητήρες, καθώς και διατάξεις οργάνων που θα επικοινωνούν ασύρματα. Αυτοματοποιημένα παρατηρητήρια στον Νότιο Πόλο θα βοηθήσουν επίσης τους επιστήμονες να χειρίζονται τηλεσκόπια από τα πανεπιστήμια και να λαμβάνουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο.

Οι επιστήμονες θα εξερευνήσουν επίσης και τη βιολογία των πόλων σε μεγαλύτερο βάθος. Οι μελέτες περιλαμβάνουν τους γενετικούς μηχανισμούς πίσω από τις προσαρμογές στο εξαιρετικό ψύχος και σκότος και την επίδραση των πολικών αλλαγών τόσο στην άγρια ζωή όσο και στα περίπου 4 εκατομμύρια των ανθρώπων που κατοικούν στις βορειότερες κοινότητες.

Το IPY ξεκίνησε επισήμως τον προηγούμενο μήνα [Μάρτιος 2007] και θα διαρκέσει μέχρι το 2009. Εκτιμάται ότι θα συμπεριλάβει περισσότερα από διακόσια προγράμματα. Το όλο εγχείρημα θα αφήσει πίσω του επίγεια παρατηρησιακά δίκτυα, όπως διατάξεις αισθητήρων για τη μέτρηση της θερμοκρασίας και της κίνησης των παγετώνων ή των εκπομπών άνθρακα, αξιοποιήσιμα σε άλλες επιστημονικές μελέτες. Ίσως η πιο σημαντική κληρονομιά τού IPY θα είναι «να οικοδομήσουμε την επιστημονική γνώση και τη συνεργασία μεταξύ κρατών, η οποία προσδοκούμε να διαρκέσει για πολλές γενιές», όπως δηλώνει ο Erb.

Επιστημονικά Νέα - Απρίλιος, 2007