Εναλλακτική ιατρική

Εάν πιστέψετε τις πολυάριθμες μαρτυρίες στο Διαδίκτυο, θεραπευτικό θαύμα κατά του αυτισμού συνιστά μια δίαιτα απαλλαγμένη από γλουτένη και καζεΐνη. Γονείς παιδιών τα οποία υποφέρουν από τούτη τη διαταραχή ―η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένες κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες [βλ. V. Ramacha-ndran και L. Oberman, «Σπασμένοι καθρέφτες: μια θεωρία για τον αυτισμό», Scientific American - Ελληνική Έκδοση, Φεβρουάριος 2007]― περιγράφουν με ενθουσιασμό την αξιοσημείωτη βελτίωση που σημειώθηκε όταν αφαίρεσαν από τα γεύματα των παιδιών τους τη γλουτένη (ένα μείγμα φυτικών πρωτεϊνών, το οποίο απαντά στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι) και την καζεΐνη (η κύρια πρωτεΐνη στα γαλακτοκομικά προϊόντα). Από μελέτες έχει αποκαλυφθεί ότι το 40% των αυτιστικών παιδιών έχουν κάποια στιγμή ακολουθήσει ειδικές δίαιτες. Ο ενθουσιασμός που επικρατεί σε τούτη τη μερίδα ανθρώπων απορρέει περισσότερο από τις ελπίδες τις οποίες τρέφουν παρά από την επιστήμη, αφού μέχρι σήμερα σε ερευνητικό επίπεδο δεν έχουν προκύψει ικανές ενδείξεις με τις οποίες να θεμελιώνεται ότι μέσω διαιτητικών επεμβάσεων είναι δυνατόν να ελαφρύνονται τα συμπτώματα του αυτισμού. Εντούτοις, ερευνητικές ομάδες ξεκίνησαν πρόσφατα να ελέγχουν βάσει αυστηρών κριτηρίων διάφορες δίαιτες, και ίσως τα πρώτα αποτελέσματα να γνωστοποιηθούν εντός του έτους.

Πίσω από τις δίαιτες κρύβεται η υπόθεση ότι τα αυτιστικά άτομα συχνά παρουσιάζουν γαστρεντερικές ανωμαλίες εξαιτίας των οποίων απελευθερώνονται εντός του οργανισμού ποσότητες από κάποια παραπροϊ-όντα της πέψης (το γνωστό σύνδρομο του διαρρέοντος εντέρου). Τα παραπροϊόντα της γλουτένης και της καζεΐνης, σύμφωνα με τη μία υπόθεση, αποδιοργανώνουν τη λειτουργία του εγκεφάλου με το να τροποποιούν την ενεργότητα των οπιοειδών, η οποία εμπλέκεται στη ρύθμιση του πόνου και την ανάπτυξη κοινωνικών δεσμών· σύμφωνα δε με άλλη θεωρία, από τη διαρροή του εντέρου πυροδοτείται κάποια επιβλαβής ανοσοαπάντηση. Οι προαναφερθείσες υποθέσεις πόρρω απέχουν από το να έχουν λογικό έρεισμα: δεν έχει καν επιβεβαιωθεί επιστημονικά ότι οι αυτιστικοί εμφανίζουν γαστρεντερικά προβλήματα με συχνότητα υψηλότερη από εκείνη των φυσιολογικών ατόμων. Οι αιτίες, ωστόσο, του αυτισμού παραμένουν αδιευκρίνιστες, και η ίδια η διαταραχή παρουσιάζεται σε τόσες παραλλαγές ώστε ορισμένοι ερευνητές είναι πρόθυμοι να λάβουν υπόψη τους το ενδεχόμενο ότι ίσως με κάποιον τρόπο να επιδεινώνονται τα συμπτώματα σε ορισμένα παιδιά εξαιτίας της γλουτένης και της καζεΐνης, πιθανόν και μόνο με την πρόκληση γαστρεντερικών ενοχλήσεων.

Δυστυχώς, οι πρώτες μελέτες με δίαιτες άνευ γλουτένης και καζεΐνης ήταν ιδιαίτερα κακοσχεδιασμένες. Μολονότι από έξι διαφορετικές ερευνητικές ομάδες αναφέρθηκε βελτίωση στη συμπεριφορά και τις γνωστικές ικανότητες των αυτιστικών παιδιών που ακολούθησαν πολύμηνες δίαιτες με αποκλεισμένες τις εν λόγω ουσίες, σχεδόν από όλες τις μελέτες έλειπαν τα υποκείμενα ελέγχου, δηλαδή τα άτομα τα οποία θα συνέχιζαν να καταναλώνουν τις ύποπτες πρωτεΐνες. Επειδή, λοιπόν, οι ερευνητές δεν προχώρησαν στη σύγκριση των παιδιών που ακολουθούσαν τις περιορισμένες δίαιτες με κάποια ομάδα ελέγχου, δεν ήταν σε θέση να προσδιορίσουν κατά πόσο η συμπεριφορική και η γνωστική βελτίωση των ατόμων ήταν απόρροια της δίαιτας, της ωρίμασής τους ή άλλων θεραπειών που ακολουθούσαν συγχρόνως.

Στις νέες μελέτες, αντιθέτως, συμμετέχουν υποκείμενα ελέγχου, και ο σχεδιασμός τους είναι του τύπου «διπλή-τυφλή»: ούτε οι ερευνητές, αλλά ούτε και οι γονείς θα γνωρίζουν εάν τα αυτιστικά παιδιά τους καταναλώνουν γλουτένη ή καζεΐνη, και έτσι οι αξιολογήσεις της συμπεριφοράς των παιδιών δεν θα αλλοιώνονται από ευσεβείς πόθους. Σε μελέτη της οποίας ηγείται η Robin Hansen, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις, όλοι οι συμμετέχοντες ακολουθούν επί δύο μήνες δίαιτα άνευ γλουτένης· στη συνέχεια, και για το επόμενο δίμηνο, μισοί από τους συμμετέχοντες καταναλώνουν καθημερινά διάφορα σνακ με γλουτένη, ενώ οι υπόλοιποι εξακολουθούν να απέχουν από τη γλουτένη με παρόμοια σνακ χωρίς αυτήν.

Ανάλογη μελέτη, κατά την οποία ελέγχονται οι επιδράσεις στη συμπεριφορά τόσο από τη γλουτένη όσο και από την καζεΐνη, διεξάγεται από τη Susan Hyman, του Πανεπιστημίου τού Ρότσεστερ (Νέα Υόρκη). Επίσης, με έρευνα στο Ιατρικό Κέντρο τού Πανεπιστημίου τού Πίτσμπουργκ, πρόκειται να καταγραφούν οι επιδράσεις δίαιτας άνευ γλουτένης και καζεΐνης η οποία θα συνδυάζεται με συμπληρώματα λιπαρών οξέων ω3, μια άλλη δημοφιλής αλλά ομοίως αναπόδεικτη μορφή θεραπείας για την αντιμετώπιση του αυτισμού.

Οι ερευνητές έχουν αντιμετωπίσει προβλήματα κατά τη στρατολόγηση αυτιστικών ατόμων για τις μελέτες τους. Πολλοί γονείς που δεσμεύονται να ακολουθήσουν τα παιδιά τους τη δίαιτα χωρίς γλουτένη και καζεΐνη, αποφασίζουν τελικά να μη συμμετέχουν μήπως και τα παιδιά τους συμπεριληφθούν στις ομάδες ελέγχου οι οποίες λαμβάνουν τα ύποπτα πρωτεϊνικά συστατικά. Η Hansen λέει ότι αρχικά ήλπιζε να συγκεντρώσει για την έρευνά της 60 αυτιστικά άτομα, αλλά τώρα προσδοκά τα μισά. Όσο για τα αποτελέσματά της, πρόκειται να ανακοινωθούν σε ένα περίπου εξάμηνο. «Αποτελεί μελέτη δύσκολη ως προς τη διεξαγωγή της, αλλά αξίζει τον κόπο», λέει η Susan E. Levy, διευθύντρια του Περιφερειακού Κέντρου για τον Αυτισμό στο Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας. «Ευελπιστώ ότι σε 1 χρόνο από σήμερα θα γνωρίζουμε πολύ περισσότερα».

Επιστημονικά Νέα - Μάϊος, 2007