|
|
 |
Χημειοέλεγχος
|
|
|
|
|
|
|
Η σύγχρονη χημειοθεραπεία κατά του καρκίνου περιλαμβάνει μια κάπως καλύτερη από αξιοθρήνητη ομάδα τοξικών φαρμάκων, τα οποία σκορπίζουν το θάνατο όχι μόνο στα καρκινικά κύτταρα αλλά και στα υγιή. Συχνά δε οι γιατροί καλούνται να συμμετάσχουν σε ένα θανατηφόρο παιχνίδι δοκιμής και λάθους μέχρι να βρουν για τον ασθενή τους τη σωστή δόση του καταλληλότερου φαρμάκου εντός στενών χρονικών ορίων. Τούτο αναμένεται να αλλάξει με μια σειρά νέων μοριακών φαρμάκων τα οποία θα έχουν στο στόχαστρο τα λεγόμενα επιγενετικά φαινόμενα. Με τις θεραπείες αυτές θα μπορούσε να θεμελιωθεί μια νέα οδός προς τις νέες στρατηγικές πρόληψης του καρκίνου, με κύριο χαρακτηριστικό τους τη μικρότερη τοξικότητα για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Ο όρος «επιγενετική» αναφέρεται στη μελέτη των αλλαγών της γονιδιακής έκφρασης οι οποίες δεν απορρέουν από αντίστοιχες αλλαγές σε επίπεδο γονιδιακής αλληλουχίας· συμπεριλαμβάνουν δε μια διευρυνόμενη λίστα λεπτών μοριακών τροποποιήσεων οι οποίες ορίζουν στα κύτταρα ποια γονίδια να ενεργοποιήσουν ή να καταστείλουν μεταγραφικά. Στα καρκινικά κύτταρα, ειδικά, τούτοι οι μικρομοριακοί ρυθμιστές λειτουργούν σαν ξεχαρβαλωμένοι διακόπτες μεταβλητού φωτισμού, εξαιτίας των οποίων όσα γονίδια προάγουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό διατηρούνται διαρκώς «αναμμένα» και όσα καταστέλλουν τους όγκους διαρκώς «σβηστά». Από τη σύγκριση των επιγενετικών προτύπων σε καρκινικά κύτταρα με τα αντίστοιχα σε υγιή κύτταρα, οι επιστήμονες επιδιώκουν να εντοπίσουν τις όποιες ανωμαλίες σχετίζονται με την ανάπτυξη των όγκων. Έτσι, για πολλές μορφές καρκίνου ―όπως του παχέος εντέρου, του προστάτη, του μαστού, αλλά και λευχαιμιών―, η έρευνα έχει οδηγήσει στην ανακάλυψη των επιγενετικών ενόχων.
Όπως και οι γενετικές μεταλλάξεις, οι επιγενετικές αλλαγές μεταβιβάζονται από τη μία γενιά κυττάρων στην επόμενη· σε αντίθεση όμως με τις πρώτες, οι δεύτερες είναι αντιστρεπτές, και τούτο τις καθιστά στόχους για τους κατασκευαστές φαρμάκων. Αντί λοιπόν να εξολοθρεύονται τα κύτταρα που έχουν εξαλλαχθεί σε καρκινικά μέσω επιγενετικών τροποποιήσεων, θα είναι δυνατόν με θεραπείες οι οποίες διορθώνουν τις αλλαγές αυτού του τύπου να αποκαθίστανται οι φυσιολογικές λειτουργίες των κυττάρων.
Δύο μοριακοί διακόπτες, η μεθυλίωση και η ακετυλίωση, έχουν τύχει ιδιαίτερης προσοχής: με τη μεν πρώτη τα γονίδια «σβήνουν», με τη δε δεύτερη «ανάβουν». Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ έχει δώσει έγκριση σε δύο σκευάσματα που αναστέλλουν τη μεθυλίωση: πρόκειται για το Vidaza (το 2004) και το Dacogen (το 2006). Και με τα δύο θεραπεύεται το μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο, μια διαταραχή του αίματος η οποία μπορεί να οδηγήσει σε λευχαιμία. Από τον Οκτώβριο του 2006, το Zolinza εγκρίθηκε από την FDA ως το πρώτο φάρμακο το οποίο θεραπεύει το Τ-λέμφωμα του δέρματος με το να επαυξάνει την ακετυλίωση. Δεκάδες παρόμοια φάρμακα βρίσκονται σε διάφορα στάδια κλινικών δοκιμών, ενώ επίκειται η διερεύνηση και άλλων επιγενετικών τροποποιήσεων με δυνητική θεραπευτική αξία. Δεν αποτελεί, ωστόσο, στόχο των επιγενετικών φαρμάκων η μόνιμη εξάλειψη των όγκων. «Εμείς εδώ δεν εξετάζουμε κάποια θεραπευτική αγωγή κατά του καρκίνου», προειδοποιεί ο Paul Marks, ομότιμος πρόεδρος του Αντικαρκινικού Κέντρου Memorial Sloan-Kettering στη Νέα Υόρκη. «Αλλά εξετάζουμε την εξέλιξη ορισμένων μορφών καρκίνου που περιέρχονται σε χρόνια κατάσταση».
Οι ερευνητές θα μπορούσαν να αυξάνουν την ισχύ των φαρμάκων με το να προχωρούν σε μια αρχική αποτίμηση των επιγενετικών προφίλ: «Εκεί έξω, για παράδειγμα, κυκλοφορούν καπνιστές-φορείς μεγάλου αριθμού επιγενετικών αλλαγών», εξηγεί ο ογκολόγος Stephen Baylin, του Πανεπιστημίου Johns Hopkins. «Η πρόκληση λοιπόν συνίσταται στο να προσδιορίσουμε όσες από τις αλλαγές αυτές μπορούν να συμβάλουν στην πρόβλεψη για ανάπτυξη ή μη καρκίνου των πνευμόνων. Και τότε ανακύπτει το ερώτημα: “Διαθέτουμε φάρμακα τα οποία μπορούμε να χορηγούμε σε υγιείς ανθρώπους;”. Νομίζω ότι δεν απέχουμε και πολύ από ένα τέτοιο ενδεχόμενο». Επίσης, με τα επιγενετικά φάρμακα θα μπορούσε να αυξάνεται και η αποτελεσματικότητα όσων χημειοθεραπειών εφαρμόζονται σήμερα με φάρμακα προσδενόμενα στο DNA, με το να διευκολύνεται η πρόσβαση των συγκεκριμένων φαρμάκων στους στόχους τους πάνω στη διπλή έλικα.
Μολονότι απαιτείται πολλή έρευνα ακόμα, ορισμένοι θεωρούν πλέον ότι έχει ξεκινήσει για τα καλά η αλλαγή Παραδείγματος. «Το παλιό σύστημα δείχνει πολύ ρηχό και υπέρμετρα τυπικό», παρατηρεί ο Andrew Allen, μέλος στο ιατρικό συμβούλιο της Pharmion, της φαρμακευτικής εταιρείας που είναι υπεύθυνη για το Vidaza. «Λέγαμε ότι “ο καρκίνος εντοπίζεται στους πνεύμονές σου, οπότε θα τον αποκαλούμε καρκίνο των πνευμόνων”, ή ότι “συνίσταται από μικρά κύτταρα, οπότε πρόκειται για μικροκυτταρικό καρκίνο”, και άλλα τέτοια. Τώρα όμως έχουμε αρχίσει να κατανοούμε τον καρκίνο πολύ βαθύτερα».
|
|
|
|
|
|
