|
|
 |
Πράσινος χρυσός
|
|
|
|
|
|
|
Ένας ξυλώδης θάμνος με μεγάλους ελαιούχους σπόρους μπορεί να αποτελέσει ιδανική πηγή για την παραγωγή βιοκαυσίμου. Εδώ και εκατοντάδες χρόνια, οι κάτοικοι της Αφρικής, σε μέρη όπως η Τανζανία και το Μάλι, χρησιμοποιούν το φυτό jatropha (Jatropha curcas) για τη δημιουργία φυσικών φρακτών. Τώρα όμως, οι επιχειρηματίες που επενδύουν στην παραγωγή βιοντίζελ στις τροπικές περιοχές της Αφρικής και της Ινδίας, αγοράζουν γη, δημιουργούν φυτείες και ανυπομονούν να παραγάγουν καύσιμο από τους σπόρους του φυτού. Αυτό, όπως ισχυρίζονται, θα είναι εν γένει καλύτερο για το παγκόσμιο περιβάλλον και την οικονομία από τις συμβατικές καλλιέργειες για την παραγωγή βιοκαυσίμων που αναπτύσσονται σε εύκρατα κλίματα.
Η αιθανόλη που παράγεται από καλαμπόκι ή ζαχαροκάλαμο και το βιοντίζελ από κραμβέλαιο (canola), σόγια ή φοινικέλαιο έχουν μετατραπεί σε σημαντικούς «παίκτες» στην αγορά ανανεώσιμης ενέργειας. Κατ’ αρχήν, τα βιοκαύσιμα δεν αυξάνουν τη συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αφού τα παραγωγά φυτά, καθώς αναπτύσσονται, δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται από την καύση των βιοκαυσίμων.
Εντούτοις, τα βιοκαύσιμα αντιμετωπίζονται με έντονο σκεπτικισμό. Τα διατροφικά αγαθά, όπως το καλαμπόκι, το κραμβέλαιο και η σόγια, αποτελούν πρώτη ύλη για την παραγωγή πετρελαίου, όμως είναι δαπανηρά, απαιτούν εντατικές γεωργικές πρακτικές και η χρησιμοποίησή τους στην παραγωγή καυσίμων «απειλεί» τις ποσότητες που προορίζονται για τροφή. Το jatropha φαίνεται να προσφέρει τα πλεονεκτήματα των βιοκαυσίμων χωρίς να πέφτει στις «παγίδες» τους. Το εν λόγω φυτό αναπτύσσεται σε θερμές, ξηρές συνθήκες και, ως εκ τούτου, είναι απίθανο να αποτελέσει απειλή για τα δάση βροχής. Επίσης, δεν μπορεί να υπάρξει ανταλλαγή μεταξύ τροφής και καυσίμου, καθότι το έλαιό του είναι δηλητηριώδες. Ο John Mathews, καθηγητής στρατηγικής της διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Macquarie της Αυστραλίας, σημειώνει ότι πολλές τροπικές αναπτυσσόμενες χώρες έχουν τεράστιες εκτάσεις υποβαθμισμένου και ημίξηρου εδάφους, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καλλιέργειες για την παραγωγή καυσίμων. Επιπρόσθετα, το κόστος εργασίας σε αυτές τις περιοχές είναι χαμηλό. Τα βιοκαύσιμα που παράγονται από τα φυτά όπως το jatropha, ισχυρίζεται, «θέτουν την έσχατη πρόκληση: να βιομηχανοποιηθεί ο φτωχός νότος και να λήξει η φτώχεια». Ο Mathews συνηγορεί υπέρ των μεγάλης κλίμακας καλλιεργειών, έτσι ώστε να ενισχυθεί η ενεργειακή απεξάρτηση στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπως αυτές της Κίνας και της Ινδίας, και η εξαγωγή καυσίμων στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες της Αφρικής.
Το όραμα του Mathews ίσως γίνεται πραγματικότητα. Η βρετανική εταιρεία παραγωγής βιοντίζελ D1 Oils φύτεψε 1,5 εκατομμύρια στρέμματα jatropha στη Σουαζιλάνδη, στη Ζάμπια και στη Νότια Αφρική, καθώς και στην Ινδία, όπου συμμετέχει σε μια κοινοπραξία. Η εταιρεία σχεδιάζει να διπλασιάσει το μέγεθος των καλλιεργειών της εντός του έτους. Η BioKing, ολλανδική εταιρεία κατασκευής εξοπλισμού για καύσιμα βιοντίζελ, αναπτύσσει καλλιέργειες στη Σενεγάλη, ενώ η κυβέρνηση της Κίνας έχει θέσει σε εφαρμογή ένα μεγάλο πρόγραμμα μαζικών καλλιεργειών. Όπως επισημαίνει όμως ο Γερμανός Reinhard Henning, σύμβουλος μεταφοράς τεχνολογίας και ειδικός στο jatropha, «οι καλλιεργητές, επί του παρόντος, δεν παράγουν μεγάλες ποσότητες ελαίου jatropha, καθότι ακόμα όλοι επιθυμούν σπόρους για τη φύτευση».
Πέρα από την ανάπτυξη και εδραίωση των φυτειών, οι ενθουσιώδεις υποστηρικτές τού jatropha αρχίζουν να προσδιορίζουν, να επιλέγουν και να αναπαράγουν τις βέλτιστες ποικιλίες για την παραγωγή βιοντίζελ. Ο Henning ανακάλυψε σπόρους jatropha στη Βραζιλία οι οποίοι περιέχουν 40% έλαιο ―περίπου ίδια περιεκτικότητα με αυτήν του κραμβελαίου και 2 και πλέον φορές μεγαλύτερη από την περιεκτικότητα σε έλαιο (18%) των σπόρων σόγιας. Στην Ινδονησία επίσης, φύεται μια ποικιλία-νάνος, η συγκομιδή της οποίας είναι ιδιαίτερα εύκολη.
Η εύρεση της καταλληλότερης ποικιλίας υπό συγκεκριμένες συνθήκες ανάπτυξης είναι κεφαλαιώδους σημασίας, υποστηρίζει ο Henk Joos, διευθυντής γεωπονίας τής D1 Oils, καθότι δεν υπάρχουν, επί του παρόντος, αδιάσειστα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με το jatropha. «Γνωρίζουμε ότι το εν λόγω φυτό είναι ευπροσάρμοστο στο περιβάλλον και ανθεκτικό στην ξηρασία», τονίζει. «Ωστόσο, η γενική άποψη ότι το jatropha αποτελεί ένα θαυμαστό φυτό και ότι μπορούμε απλώς να το φυτέψουμε στην έρημο και να θερίσουμε χρυσάφι» αποτελεί παρακινδυνευμένη άποψη, η οποία απειλεί την κοινωνική και οικονομική βιωσιμότητα· κατά συνέπεια, το jatropha πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως οποιαδήποτε άλλη καλλιέργεια. Ο Joos επισημαίνει ότι, στις φυτείες τής D1 Oils, οι αγρότες φυτεύουν σε εδάφη που είναι τα βέλτιστα δυνατά, χωρίς να αντικαθιστούν τις καλλιέργειες παραγωγής τροφής και εφαρμόζοντας άριστες γεωργικές πρακτικές: κλάδεμα, λίπανση και πότιση.
Ωστόσο, η άποψη ότι οι επιτυχημένες, μεγάλης κλίμακας καλλιέργειες πρέπει να λειτουργούν ως εύρυθμα αγροκτήματα εγείρει ζητήματα ανταγωνισμού με τις καλλιέργειες παραγωγής τροφής σχετικά με τις διαθέσιμες ποσότητες νερού και γης, διατείνεται ο αγρονόμος Raymond Jongschaap, του Πανεπιστημίου τού Γουαγκενίνγκεν στην Ολλανδία. Ο Jongschaap είναι επί κεφαλής σε ένα από τα ερευνητικά προγράμματα αναζήτησης διαφορετικών ειδών jatropha, με σκοπό την προσαρμογή των φυτών στις συνθήκες ανάπτυξης και τη μεγιστοποίηση της παραγωγής ελαίου. Θεωρεί προτιμότερα τα μικρής κλίμακας εγχειρήματα, που βασίζονται στους θαμνοφράκτες ή στη συγκαλλιέργεια jatropha με άλλα φυτά ―μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται σε προγράμματα στην Κένυα και στη Μαδαγασκάρη, όπου το jatropha φυτεύεται πλάι πλάι με τις βανίλιες.
Ο Henning συμφωνεί ότι αποτελεί έξυπνη επιλογή για τους καλλιεργητές jatropha να ξεκινήσουν με μικρές καλλιέργειες. Το βιοντίζελ δεν μπορεί να συναγωνιστεί τις χαμηλές τρέχουσες τιμές πετρελαίου, συνεπώς η καλλιέργεια jatropha θα ήταν καταλληλότερη στα πλαίσια τοπικών προγραμμάτων τα οποία βελτιώνουν την αποδοτικότητα των αγροτικών πόρων και τις βασικές υπηρεσίες ενέργειας. Τούτα τα μικρά προγράμματα έχουν ήδη αρχίσει να δημιουργούν ένα περιβάλλον εξοικείωσης και εμπειρογνωμοσύνης ―σε κάποια μέρη της Τανζανίας, τα παιδιά μαθαίνουν για το jatropha ήδη από το σχολείο. Έπειτα, καθώς οι τιμές των καυσίμων θα ανεβαίνουν, η καλλιέργεια του jatropha μπορεί να επεκταθεί σε μεγαλύτερη κλίμακα. Τότε, όπως πιστεύει ο Joos, ο άγριος αυτός θάμνος θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια «βιώσιμη συναλλαγματοφόρο καλλιέργεια» και σε ένα μελλοντικό καύσιμο.
|
|
|
|
|
|
