Εγκληματολογία

Μαγδεμβούργο, Γερμανία. Σε μια ανεμοδαρμένη περιοχή της πόλης που είναι χτισμένη πλάι στον ποταμό Έλβα, σε απόσταση 90 λεπτών με το τρένο από το Βερολίνο, βρίσκεται μια μεγάλη αποθήκη, κοντά στο κτίριο που στο παρελθόν αποτελούσε την τοπική ταχυδρομική υπηρεσία της μυστικής αστυνομίας της Ανατολικής Γερμανίας. Η αποθήκη υψώνεται σε τρεις ορόφους και είναι γεμάτη με ράφια όπου φυλάσσονται ταχυδρομικοί σάκοι ―σε κάποια από αυτά στοιβάζονται έως και 50 σάκοι. Ο επί κεφαλής της αρχειοθήκης Jörg Stoye ακουμπά με τη μύτη του ποδιού του έναν από αυτούς, μειδιώντας: «Τσουβάλι για πατάτες».

Το περιεχόμενο των σάκων, όμως, είναι πολύ «βαρύτερο» από πατάτες. Οι σάκοι περιέχουν εκατομμύρια κατατεμαχισμένων εγγράφων με πληροφορίες για τη ζωή διάφορων πολιτών, τα οποία συντάχθηκαν κατά την περίοδο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΛΔΓ). Κάποια από τα έγγραφα εκθέτουν λεπτομερώς τις επιχειρήσεις της ανατολικογερμανικής κατασκοπίας κατά της Δυτικής Γερμανίας, μια συνήθης πρακτική τής ΛΔΓ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Σε κάποια από αυτά αναγράφονται πληροφορίες σχετικά με τους «διαφωνούντες». Αλλα είναι απλώς καθημερινές, «επίμονες» σημειώσεις διαλόγων και επαφών, οι οποίες δεν παρουσίαζαν κανένα ενδιαφέρον για την πολιτεία, αλλά ίσως αποκάλυπταν την προδοσία ενός φίλου από έναν άλλο φίλο (η πολυβραβευμένη ταινία Οι ζωές των άλλων αναπαριστά έξοχα τη ζωή σε εκείνους τους καιρούς).

Αυτά τα έγγραφα «βυθίζονται» στη σκόνη εδώ και 15 χρόνια. Το καλοκαίρι αυτό, όμως, ηλεκτρονικοί σαρωτές και δίκτυα υπολογιστών θα αρχίσουν επιτέλους να ενώνουν τα τελευταία κομμάτια που συνθέτουν το παζλ του σκοτεινού παρελθόντος μιας ολόκληρης χώρας.

Η ιδέα της χρησιμοποίησης κατάλληλου λογισμικού για τη «συγκόλληση» εκατομμυρίων αποκομμάτων που έσχισαν οι άνθρωποι της Στάζι ―της διαβόητης μυστικής αστυνομίας τής ΛΔΓ― είχε εξεταστεί ήδη από το 1993. Δέκα χρόνια μετά, ο διαγωνισμός για την ανάπτυξη του εν λόγω λογισμικού προσέδωσε την απαραίτητη δυναμική στο θέμα και έστρεψε πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας· όμως, τα προβλήματα χρηματοδότησης ―στο Βερολίνο, με τη στενότητα των ρευστών διαθεσίμων― έσβησαν τις φλόγες του ενθουσιασμού. Τελικά, τον περασμένο Απρίλιο [2007], η κυβέρνηση χρηματοδότησε με 8 εκατομμύρια δολάρια ένα διετές πιλοτικό πρόγραμμα, στη διάρκεια του οποίου θα ανασυντεθούν τα αποκόμματα που στοιβάζονται σε 400 σάκους.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, περίπου 90.000 άτομα ανήκαν επισήμως στη Στάζι, ενώ ένα δίκτυο 300.000 «ανεπίσημων πληροφοριοδοτών» συνεισέφερε στη δημιουργία αρχείων για περίπου 6 εκατομμύρια πολίτες ―περίπου το 1/3 του πληθυσμού της χώρας. Το αρχηγείο τής Στάζι στο Ανατολικό Βερολίνο διέσπειρε το φόβο και την παράνοια.

Καθώς η πτώση του Τείχους του Βερολίνου πλησίαζε, στα τέλη τού 1989, ξεκίνησε η καταστροφή των εγγράφων. Όλοι γνώριζαν για τη Στάζι, όμως λίγοι μπορούσαν να διανοηθούν πόσο βαθιά είχε διεισδύσει το δίκτυο της αστυνομίας στην καθημερινή ζωή. Οι πράκτορες συνειδητοποίησαν ότι θα έπρεπε να απολογηθούν για τις δραστηριότητές τους. Έτσι, τα πιο σημαντικά και ευαίσθητα έγγραφα καταστράφηκαν πρώτα. Οι καταστροφείς εγγράφων τής Στάζι τέθηκαν γρήγορα εκτός λειτουργίας, λόγω υπερβολικής χρήσης, αφηγείται ο Günter Bormann, επί κεφαλής του Γραφείου Αρχείων τής Στάζι στο Βερολίνο, και έτσι οι πράκτορες και όσοι στρατολογήθηκαν από αυτούς κατέστρεφαν τα αρχεία με τα ίδια τους τα χέρια. «Έσχιζαν μέρα-νύχτα», εξιστορεί ο Bormann. «Ήταν οι τελευταίες τους απέλπιδες προσπάθειες, τις τελευταίες τους ημέρες. Δεν το έκαναν για διασκέδαση».

Η συρραφή των αποκομμάτων εξαρτάται πλέον από τους ταχείς και πολύπλοκους αλγορίθμους που αναπτύχθηκαν στο Ινστιτούτο Fraunhofer για Συστήματα Παραγωγής και Τεχνολογία Σχεδίασης, στο Βερολίνο. Εκεί, ο Bertram Nickolay έθεσε την πολυετή του πείρα στη σχεδίαση λογισμικού αναγνώρισης προτύπων στην υπηρεσία της αποκρυπτογράφησης. Η ομάδα τού Nickolay κατασκεύασε ουσιαστικά μια προσαρμοζόμενη μηχανή αναζήτησης, η οποία θα συνταιριάζει τα αποκόμματα των εγγράφων και θα τα επικολλά.

Ο Jan Schneider, σχεδιαστής στην ομάδα τού Nickolay, εξηγεί ότι βασικά πρόκειται για μια λογική, αν και πολύπλοκη, διαδικασία εξάλειψης δεδομένων. Για να επιδείξει το σύστημα, ο Schneider ανασύρει ένα αρχείο από τον υπολογιστή, το οποίο περιέχει 200 σαρωμένα αποκόμματα. Επιλέγει ένα πρασινισμένο απόκομμα, πάνω στο οποίο φαίνονται διάφορες γραμμές και πλάγιοι γραφικοί χαρακτήρες γραμμένοι με μπλε μελάνι. Ο αλγόριθμος σαρώνει όλα τα υπόλοιπα αποκόμματα και απορρίπτει όσα δεν φέρουν παρόμοια χαρακτηριστικά. Έπειτα, το σύστημα εξετάζει τις άκρες του αποκόμματος. «Πρέπει να περιμένουμε. Η μηχανή θα δοκιμάσει όλους τους δυνατούς συνδυασμούς», σχολιάζει ο Schneider. Όταν επιτυγχάνεται ο κατάλληλος συνδυασμός, σχηματίζεται ένα νέο τμήμα αποκόμματος, το οποίο συγκρίνεται εκ νέου με τα υπόλοιπα αποκόμματα. Δευτερόλεπτα μετά, ένα εξ ολοκλήρου συρραμμένο πρασινισμένο έγγραφο κάνει την εμφάνισή του στην οθόνη ―η πρώτη σελίδα μιας μηνιαίας αναφοράς των πρακτόρων τής Στάζι στο Πότσνταμ, από την άνοιξη του 1989.

Η ομάδα θα χρησιμοποιήσει ένα πλέγμα 100 δικτυωμένων διακομιστών, έτσι ώστε να συνδυάσει αποτελεσματικά την επεξεργαστική ισχύ των μηχανών και να παρέχει την αποθηκευτική ικανότητα των περίπου 64 τεραμπάιτ που απαιτούνται για την ταξινόμηση όλων των αποκομμάτων. Ο Schneider προσθέτει ότι υπάρχουν και άλλα λογισμικά για την αναγνώριση προτύπων και την ανασύνθεση εγγράφων, όμως κανένα δεν συνδυάζει το είδος των λεπτομερειών που θα χρησιμοποιηθούν στο συγκεκριμένο έργο.

Επιστημονικά Νέα - Αύγουστος, 2007