Υγεία

Aπό τα 20 εκατομμύρια διαβητικών που ζουν σήμερα στις ΗΠΑ, περίπου 1 εκατομμύριο θα πεθάνουν εξαιτίας των ποδιών τους. Το διαβητικό έλκος ποδός και οι επιπλοκές από τον ακρωτηριασμό στον οποίο συχνά οδηγεί αποτελούν πιο βέβαιη θανατική καταδίκη απ’ ό,τι ο ορθοκολικός καρκίνος —οι μισοί και πλέον από όλους τους ασθενείς στους οποίους διαγιγνώσκεται το συγκεκριμένο έλκος δεν επιβιώνουν πέραν της πενταετίας. Εντούτοις, το πιο εντυπωσιακό σε σχέση με αυτές τις στατιστικές είναι ότι εδώ και 40 χρόνια οι παθολόγοι έχουν υπόψη τους και γνωρίζουν μια ασφαλή ιατρική διαδικασία με την οποία αποτρέπονται αυτά τα έλκη. Η συγκεκριμένη θεραπεία, ωστόσο, δεν έχει ακόμη εγκριθεί από τη Διεύθυνση Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ.

Οι διαβητικοί αναπτύσσουν έλκος στο άκρο πόδι εξαιτίας τραυματισμού νεύρου. Από κάκωση σε κινητικούς νευρώνες προκαλείται δυσμορφία του άκρου ποδός, η οποία συνεπάγεται τη δημιουργία ευαίσθητων στην άσκηση πίεσης σημείων κατά τη βάδιση· εξαιτίας πάλι τραυματισμού αισθητικών νευρώνων, ο ασθενής δεν αισθάνεται τίποτα. «Πρόκειται για απώλεια της αίσθησης του πόνου» εξηγεί ο David Armstrong, χειρουργός και εξειδικευμένος ποδίατρος στο Πανεπιστήμιο Rosalind Franklin του Σικάγου. Από τη στιγμή που οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά, εξακολουθούν να περπατούν και να επιβαρύνουν τις τραυματισμένες περιοχές, με συνέπεια να «λειώσουν» την προστατευτική πληρωτική επένδυση λίπους, η οποία σαν μαξιλαράκι εκτείνεται μεταξύ δέρματος και οστών, σε αυτές τις περιοχές. Τελικά, το δέρμα διαβρώνεται και αναπτύσσεται έλκος. «“Φορούν” μια τρύπα στο πόδι τους, όπως ακριβώς εσείς ή εγώ θα φορούσαμε πα­πούτσι με τρύπια σόλα» λέει ο Armstrong. Αν δεν φροντίσουν να ακολουθήσουν κάποια θεραπεία της πάσχουσας περιοχής, το έλκος μπορεί να γαγγραινοποιηθεί και να απαιτηθεί ακρωτηριασμός τού κάτω άκρου ή του άκρου ποδός —αν πρώτα δεν επέλθει σηψαιμία.

Η καλύτερη πρόληψη του συγκεκριμένου τύπου έλκους επιτυγχάνεται με ανακούφιση από την πίεση που ασκείται στα εκτιθέμενα τμήματα των ποδιών. Ανέκαθεν οι γιατροί συνταγογραφούσαν ειδικά παπούτσια ή ένθετα, τα οποία ωστόσο ελάχιστοι ασθενείς θυμούνται να τα φορούν, καθότι δεν αισθάνονται κάποιον πόνο, λέει ο Sol Balkin, συνταξιούχος ποδίατρος του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες. Έτσι λοιπόν, αφού το 1963 παρακολούθησε κάποια διάλεξη στο νοσοκομείο σχετικά με τη χρήση ενέσιμης υγρής σιλικόνης για την επαύξηση του μεγέθους του στήθους, ο Balkin είχε την εξής ιδέα: Τι θα συνέβαινε εάν ήταν σε θέση να εισαγάγει με ένεση μια μικρή ποσότητα σιλικόνης ως υποκατάστατο της πληρωτικής επένδυσης λίπους προκειμένου να ανακατανείμει την πίεση στο άκρο πόδι, να δημιουργήσει δηλαδή ένα είδος εσωτερικού ορθωτικού;

Ο Balkin δοκίμασε την ιδέα του σε μερικούς πρόθυμους ασθενείς και ενθουσιάστηκε όταν διαπίστωσε την αποτελεσματικότητά της. «Η σιλικόνη δρα ουσιαστικά ως υποκατάστατο των μαλακών ιστών» εξηγεί. Ξεκίνησε να πραγματοποιεί ενέσεις σε περισσότερους ασθενείς, να παρακολουθεί τα συμπτώματά τους επί χρόνια και να συγκεντρώνει δεδομένα μετά θάνατον. Εν τω μεταξύ, μια άλλη κλινική δοκιμή διεξήχθη στην Αγγλία. Σε όλες τις μελέτες που αξιολογήθηκαν από κριτές εγνωσμένου κύρους, διαπιστώθηκε ότι με τις ενέσεις σιλικόνης επιτυγχάνεται ασφαλής και αποτελεσματική πρόληψη του έλκους, μολονότι ορισμένες φορές οι ασθενείς απαιτούν συμπληρωματικές ενέσεις.

Η θεραπεία, ωστόσο, δεν εφαρμόζεται ακόμη ελεύθερα, και σύμφωνα με τον Balkin όλα είναι θέμα πολιτικής. Το 1998, η Dow Corning, εταιρεία κατασκευής σιλικόνης (η οποία χρηματοδότησε μία από τις μελέτες τού Balkin), αντιμετώπισε συλλογική αγωγή πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων έπειτα από κατηγορίες ότι τα σιλικονούχα εμφυτεύματα στήθους προκαλούσαν διαταραχές στο ανοσοποιητικό σύστημα και καρκίνο —αγωγή εξαιτίας της οποίας η Corning εξοβελίστηκε από την αγορά ιατρικών εμφυτευμάτων σιλικόνης. Η σιλικόνη είχε πια καταστεί συνώνυμο του δηλητηρίου: ατυχής συσχέτιση, η οποία εξακολούθησε να υφίσταται παρά τα στοιχεία για την απόλυτη ασφάλεια του υλικού, δηλώνει ο Dick Compton, διευθύνων σύμβουλος της NuSil —διεθνώς ο μεγαλύτερος προμηθευτής ιατρικής σιλικόνης για μακροπρόθεσμες εμφυτεύσεις. Πάντως, «σε ό,τι αφορά την ασφάλεια της σιλικόνης, υπάρχουν άφθονα δεδομένα» υποστηρίζει ο Compton.

Το 1999, το αμερικανικό Ινστιτούτο Ιατρικής, ένας συμβουλευτικός οργανισμός για θέματα υγείας με βασιζόμενος σε αυστηρά δεδομένα ερευνών, απομυθοποίησε εν πολλοίς κάθε συσχέτιση μεταξύ σιλικόνης και των παραπάνω διαταραχών. Η FDA όμως αντέδρασε πολύ καθυστερημένα: μόλις τον Νοέμβριο του 2006 ήρε την απαγόρευση για τα σιλικονούχα εμφυτεύματα στήθους που εφαρμόζει η κοσμητική ια­τρική Ñκαι ακόμη και σήμερα η υπηρεσία επίσημα παραδέχεται ότι Çεξακολουθεί να διατηρεί κάποιες ανησυχίες ως προς την ασφάλεια της υγρής ενέσιμης σιλικόνης» σύμφωνα με την Josephine Tropea, υπεύθυνη Τύπου της FDA. ­Σήμερα μόνο ένα προϊόν έχει λάβει έγκριση: πρόκειται για μια θεραπεία της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς με υγρή ενέσιμη σιλικόνη (μάλιστα, ο Balkin έχει χρησιμοποιήσει το συγκεκριμένο «άνευ ετικέτας» προϊόν στις θεραπείες των δικών του ασθενών).

Παρά τις ακυρώσεις και τις απογοητεύσεις, ο Balkin ποτέ δεν το «έβαλε κάτω»· συνέχισε την προσπάθειά του να προσελκύει εταιρείες προκειμένου να επιτύχει την έγκριση της FDA για τη θεραπευτική αγωγή που πρότεινε. Ενδιαφέρον εξέφρασαν τέσσερεις εταιρείες, αλλά δυστυχώς αποχώρησαν αργότερα διότι φοβούνταν τις νομικές ευθύνες σχετικά με το προϊόν. «Είπαν ευθέως ότι δεν επιθυμούσαν να αντιμετωπίσουν όσα και η Corning» αφηγείται ο Balkin. Και προσθέτει: «Δεν βοηθά το ότι το προϊόν δεν μπορεί να κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας —όντως, πρόκειται απλώς και μόνο για υγρή σιλικόνη».

Αλλά ο καιρός μάλλον έχει γυρίσματα: Ο Balkin έχει ξεκινήσει να συνεργάζεται με μια εταιρεία στο Τενεσί η οποία αναμένει άμεσα έγκριση για την εμπορική κυκλοφορία της θεραπευτικής αγωγής σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αμέσως μετά, η συγκεκριμένη εταιρεία σχεδιάζει να υποβάλει αίτηση στην FDA. Ακόμη και τότε, βέβαια, η υπηρεσία θα μπορούσε να καταλήξει στην απόφαση ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες, οι οποίες κοστίζουν εκατομμύρια και είναι χρονοβόρες, τονίζει ο Balkin.

Διαισθάνεται, ωστόσο, θετικές εξελίξεις αυτή τη φορά·  η επιστήμη ίσως να υπερισχύσει της πολιτικής. Έχω βιώσει και αντιμετωπίσει πολλά στο ζήτημα αυτό· αλλά εξακολουθώ να στέκομαι όρθιος, μήπως και δω τελικά να πραγματοποιείται το όνειρό μου» εξομολογείται ο Balkin, ο οποίος πρόσφατα έκλεισε τα 82.

Επιστημονικά Νέα - Δεκέμβριος, 2007