|
|
 |
Συγγενική απόσταση
|
|
|
|
|
|
Σε πολλά θηλαστικά, οι συγγενείς συνηθίζουν να μένουν μαζί ή να μοιράζονται την ίδια χωροκράτεια ή να κατέχουν μια γειτονική περιοχή. Παραμένοντας μαζί, τα άτομα υπερασπίζονται καλύτερα την τροφή τους, τους συντρόφους τους και άλλους πόρους, συμβάλλοντας έτσι στη διαιώνιση των γονιδίων της οικογένειας, αν και δεν κατορθώνουν όλα να γεννήσουν ή να αναθρέψουν τα μικρά τους. Ένα συγκεκριμένο θηλαστικό, ωστόσο, αποτελεί εξαίρεση σε αυτή τη γενική παρατήρηση, και οι ειδικοί στη συμπεριφορική οικολογία δεν κατανοούν για ποιους ακριβώς λόγους συμβαίνει αυτό. Οι ραβδωτές ύαινες (Hyaena hyaena), που ζουν στην Αφρική και σε ορισμένες περιοχές της Ασίας, παρουσιάζουν κάποιες «πρωτοκοινωνικές τάσεις», όπως ονομάζονται. Παρότι οι άμεσες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων του είδους είναι ελάχιστες, μια πιο επισταμένη ματιά αποκαλύπτει το σχηματισμό χωρικών ομάδων που ζουν σε αποκλειστικές και σταθερές εκτάσεις ακριβώς όπως στα είδη που εκδηλώνουν σαφή κοινωνική συμπεριφορά. Θα περίμενε κανείς ότι οι συγγενείς θα μοιράζονταν την ίδια ή κάποια γειτονική χωροκράτεια Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα, ισχυρίζεται ο Aaron P. Wagner, του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. O Wagner και οι συνάδελφοί του παγίδευσαν έναν ολόκληρο πληθυσμό ραβδωτών υαινών στην περιφέρεια Λαϊκίπια της Κένυας, περίπου 200 χιλιόμετρα βορείως του Ναϊρόμπι, και συνέλεξαν το DNA τους. Οι επιστήμονες επίσης παρακολούθησαν τα ζώα με ραδιοσήμανση για να κατανοήσουν τις κινήσεις τους. «Από όσο γνωρίζουμε, τα πρότυπα συγγένειας και χρήσης του χώρου που βρήκαμε σε αυτές τις ύαινες δεν παρατηρούνται σε κανένα άλλο σαρκοφάγο», λέει ο Wagner. Η ομάδα του βρήκε ότι οι χωρικές ομάδες που σχηματίζει αυτό το είδος αποτελούνται πάντα από ένα μόνο θηλυκό που το υπερασπίζονται μέχρι και τρία αρσενικά. Παρόμοιοι συνασπισμοί παρατηρούνται και σε άλλα σαρκοφάγα, αλλά στις περιπτώσεις αυτές τα αρσενικά συνήθως φυλάνε πολλά θηλυκά έτσι ώστε κάθε αρσενικό να έχει μια ευκαιρία να ζευγαρώσει. Με μόνο ένα θηλυκό διαθέσιμο, όμως, ορισμένες αρσενικές ραβδωτές ύαινες δεν έχουν σχεδόν καμία πιθανότητα για ζευγάρωμα. Μια τέτοια επίδειξη αυτοθυσίας και συνεργασίας θα ήταν κατανοητή αν όλα τα αρσενικά ήταν συγγενείς, αλλά η γενετική ανάλυση έδειξε ότι οι συνασπισμοί των υαινών συχνά περιλαμβάνουν μη συγγενικά αρσενικά. Ακόμα πιο αξιοσημείωτο, και για τα δύο φύλα, είναι το γεγονός ότι οι ύαινες που ζουν σε γειτονικές χωροκράτειες έχουν λιγότερο στενή συγγένεια από εκείνες που δεν γειτονεύουν. Ο Wagner βρήκε αυτή τη διευθέτηση αινιγματική, διότι τα άτομα που διασκορπίζονται και διασχίζουν τα όρια μιας ξένης χωροκράτειας διατρέχουν τον κίνδυνο να υποστούν επίθεση και να φονευθούν από άλλα άτομα του είδους τους. «Κατά συνέπεια, το αναμενόμενο θα ήταν οι συγγενείς να μένουν σχετικά κοντά και ο βαθμός συγγενείας να μειώνεται με την απόσταση», λέει ο Wagner. Καμία μεμονωμένη θεωρία δεν μπορεί να εξηγήσει όλα τα πρότυπα που έχουν καταγραφεί. Ο Wagner εικάζει ότι για τα αρσενικά, οποιαδήποτε μορφή συνασπισμού —ακόμα και μεταξύ μη συγγενών— θα μπορούσε να παράσχει ένα παροδικό ασφαλές καταφύγιο όταν η εναλλακτική περίπτωση της μοναχικής περιπλάνησης είναι πολύ επικίνδυνη ή η πιθανότητα επιτυχούς υπεράσπισης ενός θηλυκού από ένα μόνο αρσενικό πολύ χαμηλή. Αλλά δεδομένων των κινδύνων, τι ωθεί τις ραβδωτές ύαινες να εγκαταλείψουν τους συγγενείς τους θέτοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο για να ταξιδέψουν σε απομακρυσμένες περιοχές; Ίσως οι συγγενείς να καταλαμβάνουν μη γειτονικές χωροκράτειες για να αποφύγουν τον διασυνοριακό ανταγωνισμό και τις αιματηρές μάχες μεταξύ τους. Στη στικτή ύαινα (Crocuta crocuta), τα αρσενικά και τα θηλυκά μέλη της ομάδας μερικές φορές επιτίθενται στους γείτονες κατά την αναζήτηση τροφής ή συντρόφων —εμπλεκόμενα σε μάχες ακόμα και με συγγενείς τους. Η ζωολόγος Kay E. Holekamp, επίσης του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, δεν θεωρεί πειστικά τα υπάρχοντα στοιχεία περί εμπλοκής των ραβδωτών υαινών σε παρόμοιες μάχες για τα σύνορα της χωροκράτειάς τους και θεωρεί ως πιθανότερη εξήγηση για τα παράξενα πρότυπα διασποράς τους την αποφυγή διασταύρωσης μεταξύ συγγενών. Ο Wagner, ωστόσο, αντιτείνει ότι η αποφυγή διασταύρωσης μεταξύ συγγενών δεν θα εξηγούσε τα χαμηλά επίπεδα συγγένειας που παρατηρούνται μεταξύ γειτόνων του ιδίου φύλου. Ίσως, τη στιγμή της μελέτης, δεν υπήρχε άλλο μέρος για να πάνε, λέει ο οικολόγος Hans Kruuk, του Πανεπιστημίου του Αμπερντιν στη Σκωτία. «Τα περιπλανώμενα ζώα ίσως να μην βρήκαν κάποιον κενό χώρο σε μια γειτονική περιοχή», και ενδεχομένως αυτό τα αναγκάζει να αποτολμήσουν ένα μακρινό ταξίδι διασχίζοντας πολλές ξένες χωροκράτειες. Ο Wagner αντικρούει αυτό το σενάριο κορεσμένου περιβάλλοντος λέγοντας ότι μπορεί να εξηγεί μεν γιατί ορισμένοι συγγενείς καταλήγουν να βρίσκονται μακριά, δεν εξηγεί όμως γιατί σχεδόν κανείς δεν ζει κοντά. Χαρακτηρίζοντας αυτά τα αποτελέσματα «προκλητικά», ο βιολόγος Gus Mills, του Ιδρύματος Tony and Lisette Lewis της Νότιας Αφρικής που χρηματοδοτεί τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, κάνει επίκληση για πιο μακροπρόθεσμες μελέτες. «Τα μεγάλα σαρκοφάγα ζουν πολλά χρόνια και αναπαράγονται σχετικά αργά. Η διατήρηση μεγάλων δειγμάτων για εκτεταμένες χρονικές περιόδους είναι πολύ δύσκολη, όπως επίσης και η ερμηνεία των αποτελεσμάτων». Ο Wagner συμφωνεί και υποστηρίζει ότι η έρευνα έχει λοξοδρομήσει υπερβολικά προς είδη με καλά αναπτυγμένη κοινωνική συμπεριφορά, όπως τα λιοντάρια ή οι στικτές ύαινες. «Το 90% περίπου των σαρκοφάγων επιδεικνύουν μοναχική συμπεριφορά, όπως οι ραβδωτές ύαινες. Πρέπει να μάθουμε περισσότερα για την μεγάλη πλειονότητα των μοναχικών ειδών πριν αρχίσουμε να ισχυριζόμαστε ότι γνωρίζουμε γιατί και πώς σχηματίζονται οι ομάδες, και πώς εξελίχθηκε η κοινωνικότητα».
|
|
|
|
|
|
