|
|
 |
Εραστές, όχι εχθροί;
|
|
|
|
|
|
Το ερώτημα αν ο σύγχρονος άνθρωπος είχε ερωτικές ή εχθρικές σχέσεις με τους προγόνους του προκαλούσε δριμείες διαμάχες επί δεκαετίες. Σήμερα, οι περισσότεροι ερευνητές που προσπαθούν να αναγνώσουν την προϊστορία των γονιδιωμάτων μας πιστεύουν ότι σε αυτά δεν περιέχεται κανένα ίχνος προηγούμενων ειδών και ότι όλοι καταγόμαστε από μια ομάδα που εγκατέλειψε την Αφρική κατά τα τελευταία 100 χιλιάδες χρόνια, η οποία αντικατέστησε όλα τα άλλα είδη ανθρώπου, όπως ο Ανθρωπος του Νεάντερταλ, χωρίς να υπάρξουν διασταυρώσεις. Οι υπέρμαχοι της αντίθετης άποψης αρχίζουν να αισθάνονται ότι κερδίζουν έδαφος στην υπόθεση. «Προκύπτουν στοιχεία που δεν ταιριάζουν με αυτό το μοντέλο» μίας μόνο πρόσφατης μετανάστευσης από την Αφρική, λέει ο Murray Cox, του Πανεπιστημίου της Αριζόνας. Ο Cox πιστεύει ότι αυτός και οι συνεργάτες του βρήκαν τη σαφέστερη μέχρι στιγμής ένδειξη ζευγαρώματος του σύγχρονου ανθρώπου με τον Homo erectus, ενός είδους που εμφανίστηκε πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια και πολλοί πιστεύουν ότι κατέχει μια θέση στη γενεαλογική γραμμή του σύγχρονου ανθρώπου.
Η υπόθεση της αμιγώς αφρικανικής προέλευσης του σύγχρονου ανθρώπου βασίζεται κυρίως σε μελέτες του χρωμοσώματος Υ και του μιτοχονδρίου, μιας κυτταρικής δομής που παράγει ενέργεια και διαθέτει το δικό της μικρό γονιδίωμα το οποίο μεταβιβάζεται από τη μητρική γραμμή. Όλες οι σύγχρονες παραλλαγές αυτών των αλληλουχιών ανάγονται στην Αφρική και υποδηλώνουν σχετικά πρόσφατους κοινούς προγόνους. (Η απουσία προφανών υβριδικών απολιθωμάτων ενισχύει αυτή την άποψη.) Ο Cox όμως λέει ότι υπάρχουν και αρκετά άλλα μέρη όπου μπορούν να κρύβονται γονίδια συγγενών μας. Μελετώντας τη γενετική των σύγχρονων ανθρώπινων πληθυσμών, η ομάδα του ανακάλυψε τυχαία μια περιοχή του χρωμοσώματος Χ, που ονομάζεται RRM2P4, η οποία παρουσιάζει μεγάλες διαφορές μεταξύ ανθρώπων σε διάφορες περιοχές της υφηλίου —σημείο ενός αρχαίου γενετικού διαχωρισμού. Για να προσδιορίσουν την προέλευση του γονιδίου αυτού, οι ερευνητές προέβησαν σε χαρτογράφηση της αλληλουχίας σε 250 περίπου άτομα, οι μισοί εκ των οποίων ήταν από την Αφρική και οι υπόλοιποι από την Κίνα, την κεντρική Ασία, τη χώρα των Βάσκων (νοτιοδυτική Ευρώπη) και τα νησιά του Ειρηνικού. Μεταφράζοντας τις διαφορές μεταξύ των γονιδιακών αλληλουχιών σε χρονολογία του σημείου απόκλισης των αλληλομόρφων, οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι οι διάφορες παραλλαγές του RRM2P4 προήλθαν από έναν κοινό πρόγονο ο οποίος έζησε 2 περίπου εκατομμύρια χρόνια πριν —κατά την εποχή περίπου που ο Homo erectus μετανάστευσε από την Αφρική στην Ασία. Και το παλαιότερο αλληλόμορφο φαίνεται να προέρχεται από την Ασία, όπου απαντάται σήμερα σχεδόν αποκλειστικά. Ο συνδυασμός μεγάλης παλαιότητας και ασιατικών ριζών είναι συναρπαστικός, πιστεύει ο Cox. Τα απολιθώματα δείχνουν ότι ο H. erectus μπορεί να επιβίωσε στην Αφρική μέχρι και 30 χιλιάδες περίπου χρόνια πριν, συμπίπτοντας χρονικά με τον σύγχρονο άνθρωπο για μια περίοδο 15 χιλιάδων ετών. «Το συγκεκριμένο γονίδιο είναι πιο κοινό εκεί ακριβώς όπου βρίσκουμε απολιθώματα του H. erectus», λέει ο Cox. Η ομάδα του χρησιμοποίησε νέες στατιστικές τεχνικές για να δείξει ότι η πιθανότητα ανάδυσης του γονιδίου στην Ασία μάλλον παρά στην Αφρική είναι σημαντικά υψηλότερη. Το ενδεχόμενο διασταύρωσης του σύγχρονου ανθρώπου με τον H. erectus μάς εκπλήσσει ακόμα περισσότερο, προσθέτει ο Cox, επειδή οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για την ανταλλαγή γονιδίων με τον στενότερα συνδεόμενο με εμάς Νεάντερταλ. Αλλοι ερευνητές παρατηρούν ότι πολλοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές γενετικές διαιρέσεις μεταξύ των ανθρωπίνων ομάδων. Η σχετικά πρόσφατη αφρικανική προέλευση του μεγαλύτερου μέρους του γονιδιώματός μας δεν αμφισβητείται από κανέναν. Αλλά η επικράτηση αυτή μας δυσκολεύει να ξεχωρίσουμε τι έχουμε κληρονομήσει από ένα μικρό ποσοστό διασταύρωσης με άλλες γενεαλογικές γραμμές και τι είναι τυχαίο. Σε όλο το μήκος του ανθρώπινου γονιδιώματος παρατηρούνται μεγάλες διαφορές σε ορισμένες ομάδες, ακόμα και αν όλες εγκατέλειψαν την Αφρική την ίδια περίπου εποχή, εξηγεί ο γενετιστής Peter Underhill, του Πανεπιστημίου Stanford. «Αυτές οι “ακρινές ομάδες”, συμβολίζουν άραγε κάτι δραματικό ή είναι απλώς τα ακραία όρια των κανονικών κατανομών; Κατά τη γνώμη μου, το ζήτημα παραμένει ανοικτό», λέει. Μια εναλλακτική υπόθεση είναι ότι η ασιατική εκδοχή τού RRM2P4 ίσως να ήταν παρούσα σε μια ομάδα που προερχόταν από την Αφρική και αργότερα να εξαφανίστηκε από την ήπειρο αυτή. Ή, ίσως οι ερευνητές δεν έχουν μελετήσει αρκετούς Αφρικανούς για να βρουν το αλληλόμορφο· ουσιαστικά, η αλληλουχία DNA που ο Cox και οι συνάδελφοί του θεωρούν ότι προέρχεται από τον H. erectus βρέθηκε σε έναν μόνο Αφρικανό. Αυτό το εύρημα υποδηλώνει ότι το ασιατικό RRM2P4 ίσως να προέρχεται από την Αφρική, υποστηρίζει ο Peter Forster, αρχαιογενετιστής στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin του Καίμπριτζ της Αγγλίας. «Το γεγονός ότι βρήκαμε το γονίδιο αυτό σε έναν Αφρικανό μάς χαλάει το σενάριο της ιστορίας αρκετά», λέει, και προσθέτει: «Προσωπικά, δεν το θεωρώ πειστικό στοιχείο» μιας αρχαίας διασταύρωσης μεταξύ των διαφόρων ειδών ανθρώπου. Ο Cox αντιτείνει ότι η αλληλουχία RRM2P4 που βρέθηκε σε έναν Αφρικανό είναι πανομοιότυπη με εκείνη της ασιατικής ομάδας, κάτι που δείχνει ότι το άτομο αυτό προέρχεται κατά πάσα πιθανότατα από πρόσφατους μετανάστες από την Ασία. Η ομάδα του διαθέτει επίσης προκαταρκτικά δεδομένα για μια δεύτερη περιοχή στο DNA η οποία δείχνει έναν εξίσου αρχαίο διαχωρισμό, όπου μια ομάδα φαίνεται να είναι αποκλειστικά ασιατική. Κανένα μεμονωμένο γονίδιο δεν μπορεί να λύσει το ζήτημα, λέει η γενετίστρια Rosalind Harding, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Ωστόσο, αρκετές μελέτες φανερώνουν την καταγραφή ορισμένων πανάρχαιων διαχωρισμών πληθυσμών στο ανθρώπινο γονιδίωμα. Η ομάδα της, λόγου χάρη, βρήκε ότι ένα τμήμα του γονιδίου της αιμοσφαιρίνης φαίνεται να είναι πολύ παλιό. Αν οι ανακαλύψεις αρχαίων αλληλουχιών συνεχίσουν να συσσωρεύονται, οι αρχαιογενετιστές ίσως τελικά να πειστούν ότι όλοι έχουμε λίγο erectus στο αίμα μας.
|
|
|
|
|
|
