«Εν τέλει, ένα περιοδικό δεν χαρακτηρίζεται από το όνομά του αλλά από τα κείμενά του.»―Ανώνυμος

Ως συντακτική ομάδα έχουμε αποφασίσει να δημοσιεύουμε στο περιοδικό όσες επιστολές αναφέρονται στη θεματολογία του και περιλαμβάνουν ουσιαστικά, άξια προς κοινοποίηση σχόλια. Αυτομάτως αποκλείουμε επιστολές με επαίνους προς το περιοδικό, γενικά σχόλια για την ελληνική πραγματικότητα, πολυσέλιδες περιγραφές θεωριών, ανακαλύψεων και εφευρέσεων με την παρότρυνση να τις παρουσιάσουμε και να τις κρίνουμε μέσω του περιοδικού κ.ά. Δεν τα απαξιώνουμε όλα τούτα, αλλά προφανώς δεν είναι αυτός ο ρόλος και ο χαρακτήρας του περιοδικού. Ωστόσο, κατά καιρούς έχουν τεθεί ερωτήματα προς το περιοδικό τα οποία θα ήταν ίσως χρήσιμο να απαντηθούν και δημόσια. Αφορμή μάς έδωσαν δύο πρόσφατες ηλεκτρονικές επιστολές, οι οποίες ουσιαστικά ανακεφαλαιώνουν/επαναλαμβάνουν αρκετές παλιότερες:

«...Με την ευκαιρία θα ήθελα να σας ρωτήσω τα εξής:
1. Ήταν ανάγκη ο τίτλος της ελληνικής έκδοσης του Scientific American να είναι ο ίδιος με την αμερικανική έκδοση;
2. Πείραζε να είναι διαφορετικός, πρωτότυπος, να εκφράζει τον επιστήμονα του κόσμου (και τον Έλληνα) και όχι τον Αμερικανό μόνο;
3. Πώς νιώθει κάποιος Έλληνας να αρθρογραφεί σε ελληνικό περιοδικό με τέτοιο τίτλο; [...]»
―Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος, φυσικός-καθηγητής, Λαμία

1. Ναι, ήταν. Το Scientific American έγινε τα τελευταία χρόνια «brand name» (όπως ακριβώς ισχύει και για όλα τα διεθνή περιοδικά: National Geographic, GEO, Popular Science, Cosmopolitan, FHM) και δεν μπορεί να αλλάξει. Σε όσες χώρες το περιοδικό εκδόθηκε κατά τα τελευταία 15 χρόνια (Πορτογαλία, Ισραήλ, Ινδία, Τσεχία, κ.λπ.), αυτό φέρει κύριο τίτλο Scientific American και υπότιτλο την εθνικότητα της έκδοσης. Σε όσες χώρες ο κύριος τίτλος είναι διαφορετικός (για παράδειγμα, στη Γερμανία: Spektrum der Wissenschaft, στην Ιταλία: Le Scienze, κ.λπ.) και το Scientific American υπάρχει απλώς ως υπότιτλος, το περιοδικό άρχισε να εκδίδεται προ 20 και 25 χρόνων.

2. Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι εμείς αποφασίσαμε με σύνεση να εκδώσουμε στα ελληνικά το συγκεκριμένο περιοδικό και όχι οποιοδήποτε άλλο· ούτε φυσικά να εκδώσουμε ένα περιοδικό με πρωτογενές ελληνικό υλικό. Ο λόγος, προφανώς, είναι η εγκυρότητα και η μακρά ιστορία του συγκεκριμένου εντύπου. Πρόκειται για ένα περιοδικό λόγου (όχι εικόνας και λεζάντας), και αυτό πιστεύουμε πως έχει μέγιστη ανάγκη ο τόπος. Δεν είχαμε και δεν έχουμε καμία πολιτική ή εθνική υστεροβουλία, αλλά δεν μας διέκρινε ούτε μας διακρίνει και καμία ιδεοληψία. Πιθανώς και σε εμάς δεν πολυαρέσει το εμπορικό σήμα του περιοδικού, ωστόσο έτσι λέγεται διεθνώς και κυρίως είναι το καλύτερο. (Σε όλα τούτα δεν χρειάζεται να αναφερθούμε καθόλου στο θέμα τού μάρκετινγκ, κατά πόσο δηλαδή είναι ορθό να μετονομάσεις ―αν υποθέσουμε ότι επιτρέπεται― μια καθιερωμένη διεθνή φίρμα με ελληνικό τίτλο· ακούγεται πράγματι φαιδρό.) Δείτε εξάλλου και όσα άλλα ξενόγλωσσα περιοδικά με ανάλογη θεματολογία κυκλοφορούν στα ελληνικά: όλα έχουν διατηρήσει τον ξένο τίτλο τους.

Επιπλέον πρέπει να αναφέρουμε ότι το περιοδικό, εκτός από το όνομά του (Scientific American), δεν είναι όσο ίσως φαίνεται αμερικανικό. Για την ακρίβεια, είναι διεθνές περιοδικό. Από το 1986 ανήκει στον γερμανικό εκδοτικό όμιλο Georg Von Holtzbrinck, η υψηλή διεύθυνσή του είναι γερμανική, το διατιθέμενο προς μετάφραση και δημοσίευση υλικό γράφεται από επιστήμονες 15 και πλέον χωρών (οπότε η κάθε διεθνής έκδοσή του επιλέγει να δημοσιεύσει όποια από αυτά κρίνει κατάλληλα) κ.ά.

3. Nομίζουμε ότι νιώθει πάρα πολύ καλά, μιας και του προσφέρεται η σπάνια ευκαιρία να επικοινωνεί με ένα σοβαρό ελληνικό κοινό μέσω ενός εγνωσμένης αξίας διεθνούς περιοδικού. Και για να λέμε την αλήθεια, όλοι μας δεν μεγαλώσαμε φυλλομετρώντας ―μερικοί μελετώντας κιόλας― την αμερικανική έκδοση, ελπίζοντας κάποτε να αξιωθούμε να τη διαβάζουμε στη γλώσσα μας; Έτσι, σε όσους ανακάλυψαν μόλις τώρα το Scientific American απαντάμε απλώς ότι αριθμεί 150 χρόνια ιστορίας και έχει καταστεί προ πολλού έντυπο αναφοράς στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

«...Εντούτοις, δεν καταλαβαίνω γιατί δεν βάζετε όλα τα άρθρα του αμερικανικού περιοδικού στο ίδιο ελληνικό τεύχος, και χρειάζεται να ψάχνουμε άλλα άρθρα σε προηγούμενα τεύχη σας και άλλα σε επόμενα. Η κόρη μου, που σπουδάζει μετάφραση στην Κέρκυρα και χρειάζεται να παρακολουθεί τη δουλειά σας, δεν μπορεί να αγοράζει ανελλιπώς όλα τα αμερικανικά τεύχη και όλα τα ελληνικά, και να προσπαθεί να τα αντιστοιχίζει [...].»
―Ελένη Ράπτη, Αθήνα

Αυτό που περιγράφετε δεν είναι ελληνική πρακτική. Όλες οι διεθνείς εκδόσεις του περιοδικού επιλέγουν τα άρθρα τους από τις υπόλοιπες διεθνείς εκδόσεις του (παρότι το περισσότερο υλικό προέρχεται ―και για λόγους ουσίας αλλά και πρακτικούς― από την αμερικανική έκδοση). Θα είδατε σε πρόσφατο τεύχος μας (Μάρτιος 2006) το άρθρο περί Sudoku: προερχόταν από τη γαλλική έκδοση. Στο προ-προηγούμενο τεύχος μας (Απρίλιος 2006) θα διαβάσατε ίσως το άρθρο «Η Αθήνα της Αφρικής»: προερχόταν από την ιταλική έκδοση. Στο επόμενο τεύχος μας θα δείτε το μεγάλο αφιέρωμα στην οπτικοποίηση της θεωρίας της σχετικότητας: προέρχεται από τη γερμανική έκδοση. Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε ότι το Scientific American είναι ένα διεθνές περιοδικό και ουδείς έχει την υποχρέωση να μεταφράζει την αμερικανική εκδοχή του. Εξάλλου, πάντοτε υπάρχουν οι τοπικού ενδιαφέροντος στήλες και άρθρα, οπότε η απαίτηση συμπερίληψης ολόκληρου του «αμερικανικού υλικού» στις διεθνείς εκδόσεις είναι παράλογη.

Παρότι εμείς δεν εκδίδουμε πρωτίστως το Scientific American στα ελληνικά για να κάνουν μεταφραστικά γυμνάσματα οι φοιτητές των μεταφραστικών τμημάτων της χώρας, μας τιμά η επιλογή τους. Ίσως τη λύση στο πρόβλημα που θίγετε θα μπορούσαν να τη δώσουν οι πανεπιστημιακές και άλλες βιβλιοθήκες του τόπου.

―Αλέξανδρος Μάμαλης, Εκδότης/Διευθυντής

Το παρόν κείμενο δημοσιεύθηκε στο τεύχος  Ιούνιος, 2006