Στη διάρκεια των 4 περίπου χρόνων που κυκλοφορεί το Scientific American στα ελληνικά, γίναμε αποδέκτες αρκετών μηνυμάτων, κυρίως από φίλους προσωπικούς, ότι το επίπεδο του περιοδικού είναι υψηλό· ότι πολλά άρθρα του είναι δύσκολα, και για την κατανόησή τους απαιτείται πνευματική προσπάθεια ―και συνεχής, θα συμπλήρωνα. Προσφάτως έλαβα τηλεφωνικά ένα παρόμοιο μήνυμα από κάποιον παλιό συμφοιτητή. Ως απάντηση, θυμήθηκα και διηγήθηκα περιληπτικά μια ιστορία την οποία μου είχε αποστείλει ταχυδρομικά, στις αρχές τού 2004, ένας φίλος του περιοδικού (ο Στέφανος Γεωργακόπουλος, ηλεκτρολόγος-μηχανικός). Θα ήθελα να την παραθέσω αυτολεξεί:

«... Όταν το 1963 ο Σεφέρης πήρε το Νόμπελ λογοτεχνίας, μου ήταν εντελώς άγνωστος, οπότε αγόρασα τα ποιήματά του για να τον προσεγγίσω. Δεν τα κατάφερνα όμως, και προσέτρεξα σε κάποιο φίλο μου. Αντί άλλης βοήθειας, αυτός ήλθε την επομένη με την κασέτα Ο Σεφέρης διαβάζει Σεφέρη, και με μία οδηγία: “Ακου την κασέτα όταν οδηγείς, χωρίς να προσπαθείς να καταλάβεις”.

» Αφησα τις λέξεις, τις φράσεις, τις εικόνες, τον κυματισμό της φωνής να πλημμυρίζουν το θάλαμο του αυτοκινήτου, σαν σε εργαστήρι αποκρυπτογράφησης. Συνέχιζα να μην καταλαβαίνω, ώσπου κάποια ώρα, αναζητώντας την απάντηση, αυτόματα ο λόγος ο περιφερόμενος άνοιξε ένα παράθυρο στον κρυμμένο κόσμο. Και μετά κι άλλο παράθυρο, κι άλλο... Κάθε παράθυρο και μια φωνή να πάλλεται και να ταιριάζει στο παζλ του σεφερικού κήπου, όπου η ευφροσύνη και η γνώση συναντούσαν τη δική μου ιστορία. Χωρίς να το καταλάβω, με σχεδόν όλα τα παράθυρα ανοιχτά, βρέθηκα στον κήπο μέσα.

»Ο τόπος μου είναι κλειστός, κι απ’ έξω καλπάζουν οι εξελίξεις ―προϊόντα που μας τέρπουν και μας βοηθάνε, μας αγχώνουν, μας παιδεύουν και μας απειλούν. Ονόματα φορτωμένα με γνώσεις, σαν νοητικά υποζύγια. Γενετική, βιοτεχνολογία, νανοτεχνολογία, ρομποτική, κβαντική βαρύτητα, αστροφυσική, πληροφορική. Κάθε όνομα και ένας θησαυρός, κάθε όνομα και ένας γρίφος για μένα τον χαμένο στην καθημερινότητα.

»Διαβάζω χωρίς να πολυκαταλαβαίνω ―θα το αντιληφθήκατε― την ελληνική έκδοση του Scientific American, δίχως να προσπαθώ να κατανοήσω τα μυστήρια στα βάθη τα αστρόσπαρτα, στα βάθη τα μοριακά και στις παράξενες διασυνδέσεις που εξελίσσονται σε βαθύτερα ακόμη καταφύγια, όπου αφθονεί ο καθαρός λογισμός. Και δεν απογοητεύομαι γιατί ξέρω πως κάποια μέρα, στις εσχατιές του μέλλοντός μου, θα έρθει περίτρανη η αποκάλυψη η λυτρωτική και θα λάμψει η γνώση ακμαία. [...]»

Ό,τι ισχύει για την κατανόηση της ποίησης του Σεφέρη ισχύει και για τα άρθρα τούτου του περιοδικού ―δεν μπορούν να διαβαστούν από ανθρώπους δίχως κάποιο επιστημονικό υπόβαθρο. Ομοίως, δεν μπορούν να διαβαστούν από όσους δεν γνωρίζουν μεν αρκετά αλλά και δεν επιμένουν να μάθουν. Ένας δρόμος για να προσεγγίσετε αρχικά το γνωστικό πεδίο που σας ενδιαφέρει είναι να διαβάσετε κάποιο ή κάποια βιβλία ―στις μέρες μας κυκλοφορούν αρκετά βιβλία ενημέρωσης για θέματα της επιστήμης. Ακολούθως, η ανάγνωση των σχετικών άρθρων του περιοδικού ―μιας και αυτό παρουσιάζει τις πρόσφατες εξελίξεις σε κάθε πεδίο― πρέπει να είναι συνεχής, μήνα με το μήνα. Στην αρχή όλα θα μοιάζουν δύσκολα· σύντομα όμως «θα λάμψει η γνώση ακμαία».

Θα γνωρίζετε ότι, δυστυχώς, η επιστήμη δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί μέσα από ανάλαφρες αναφορές σε αυτήν. Οι εύπεπτες γνώσεις που προσφέρουν ενημερωτικές εκπομπές περί επιστήμης στην τηλεόραση, ή τα επιστημονικά νέα στις σελίδες των καθημερινών εφημερίδων, είναι μεν καλές αλλά δεν επαρκούν. Χρειάζεται μεγαλύτερη τριβή, επιμονή και προσπάθεια για να «ανοίξουν οι πόρτες της γνώσης στον “άξεστο του νερού”». Και οι απολαβές θα δικαιώσουν την προσπάθεια. Ο αδαής θα γίνει μύστης της επιστήμης· οι ορίζοντές του θα διευρυνθούν· οι παρωπίδες τού ανορθολογισμού και της ημιμάθειας θα πέσουν ―ένας νέος κόσμος θα ανοιχτεί μπροστά του.

Για τη δραματική ανεπάρκεια της επιστημονικής μας παιδείας και για το χάσμα μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας έχουμε αναφερθεί και παλιότερα από τούτη τη στήλη, και σκοπός μας τώρα δεν είναι να επεκταθούμε σε αυτό. Θέλουμε απλώς να τονίσουμε ότι τίποτα δεν είναι απλό. Για καθετί που δίνει νόημα στη ζωή μας αξίζει και πρέπει να προσπαθούμε. Αλλιώς, ο στίχος ο σεφερικός «Λυπάμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι μέσα από τα δάκτυλά μου χωρίς να πιω ούτε μια στάλα» θα μας θυμίζει πως λάθος βλέπαμε τον κόσμο.

―Αλέξανδρος Μάμαλης, Εκδότης/Διευθυντής

Το παρόν κείμενο δημοσιεύθηκε στο τεύχος  Ιούλιος, 2006