|
|
 |
Τα φτερά του κακού
|
|
|
|
|
|
|
Οι νυχτερίδες είναι πλάσματα της νύχτας που σε πολλούς από εμάς προκαλούν φόβο. Η σύγχρονη ιατρική δείχνει ότι το συναίσθημα αυτό ίσως να μην είναι και τελείως αδικαιολόγητο. Πέρα από φορείς της λύσσας, οι νυχτερίδες δείχνει πιθανό να αποτελούν την «πηγή» ορισμένων από τους πιο θανατηφόρους αναφαινόμενους ιούς, μεταξύ των οποίων βρίσκονται οι ιοί Ebola, Nipah, Hendra, Marburg, καθώς και ο ιός τού SARS. Ωστόσο, δεν προκύπτει από την έρευνα η δαιμονοποίηση των νυχτερίδων, αλλά ισχυρές ενδείξεις ότι οι επιδημικές αυτές εκρήξεις οφείλονται πιθανότατα σε ανθρώπινα λάθη και σε έλλειψη μέτρων ασφαλείας.
Οι ιοί Nipah και Hendra υπήρξαν οι πρώτοι ιοί που βρέθηκε ότι σχετίζονται με τις νυχτερίδες. Στην πρώτη, και μόνη μέχρι στιγμής, εμφάνιση του ιού Hendra στην Αυστραλία, δύο από τα τρία συνολικά θύματά του έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι επανειλημμένες επιδημικές εκρήξεις του ιού Nipah στην Αφρική ευθύνονται προς το παρόν για το θάνατο 200 περίπου ατόμων. Από αναλύσεις δειγμάτων αίματος που διεξήχθησαν σε διάφορα άγρια ζώα προκύπτει ότι οι ιοί «έχουν τις ρίζες τους» στις μεγαλύτερες γνωστές σε εμάς νυχτερίδες, τις λεγόμενες «ιπτάμενες αλεπούδες» (νυχτερίδες του γένους Pteropus).
Η συσχέτιση με το SARS, το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, υπήρξε λιγότερο άμεση. Κατά τη διάρκεια της επιδημικής έκρηξης του 2002 στην Κίνα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η μοσχογαλή (Parguma lavata) και δύο άλλα είδη ζώων ―κανένα από τα δύο δεν σχετίζεται με τις νυχτερίδες― αποτελούσαν φορείς του κορωνοϊού τού SARS, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική εξόντωση μοσχογαλών από την κινεζική κυβέρνηση. Ωστόσο, από μετέπειτα έρευνες προέκυψε ότι δεν υπάρχει κάποια ευρεία μόλυνση από SARS στις άγριες ή τις εκτρεφόμενες μοσχογαλές, υποδεικνύοντας ότι η ασθένεια εμφανίστηκε σε κάποιο άλλο είδος, όπου μπορεί να εξακολουθεί να βρίσκεται και να «περιμένει» την επόμενη ευκαιρία για να περάσει στους ανθρώπους.
Από την έρευνα που διεξήγαγε με τους ιούς Nipah και Hendra, ο ιολόγος Linfa Wang, του Αυστραλιανού Εργαστηρίου για την Υγεία των Ζώων (AAHL), είχε μάθει ότι οι νυχτερίδες μπορεί να φέρουν χρόνιες λοιμώξεις από ιούς χωρίς να αρρωσταίνουν, αποτελώντας με τον τρόπο αυτό τους ιδανικούς φορείς μιας ασθένειας. Επιπλέον, οι νυχτερίδες, οι μοσχογαλές και μια πληθώρα άλλων ζώων βρίσκονται συχνά το ένα δίπλα στο άλλο στις υπαίθριες αγορές ζωντανών ζώων στην Ασία. Αρα, δεν θα ήταν απίθανο νυχτερίδες φορείς του ιού τού SARS να τον μετέδωσαν στις μοσχογαλές σε κάποια από αυτές τις αγορές.
Ο Wang, μαζί με τους συνεργάτες του, ανέλυσε αίμα και εκκρίματα από το φάρυγγα και το ορθό 408 άγριων νυχτερίδων προερχόμενων από την Κίνα. Η γενετική ανάλυση αποκάλυψε ότι πέντε νυχτερίδες, οι οποίες ανήκαν σε τρία από τα εννέα συνολικά είδη του γένους Rhinolophus που εξετάστηκαν, έφεραν ιούς συγγενικούς του ιού τού SARS. Ανέφεραν μάλιστα ότι η γενετική ποικιλότητα των ιών αυτών ήταν μεγαλύτερη από εκείνη του ιού τού SARS των ανθρώπων ή των μοσχογαλών. Κατά συνέπεια, η μακροχρόνια «συμβίωση» των νυχτερίδων με τις ασθένειες (απαραίτητη για την ανάπτυξη της ποικιλότητας), αυξάνει την πιθανότητα να προέρχονται από αυτές οι κορωνοϊοί που απαντούν στα άλλα είδη.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές συσχέτισαν τις φρουτοφάγες νυχτερίδες με τον ιό Ebola, η προέλευση του οποίου παρέμενε άγνωστη, παρόλο που έχουν περάσει 30 χρόνια από την πρώτη καταγεγραμμένη εμφάνισή του. Κατά τη διάρκεια διάφορων επιδημικών εκρήξεων (2001 με 2003) σε ανθρώπους, γορίλες και χιμπατζήδες στην Γκαμπόν και τη Δημοκρατία τού Κονγκό, μια ομάδα της οποίας ηγούνταν ο ιολόγος Eric M. Leroy, του Διεθνούς Κέντρου για την Ιατρική Έρευνα (ICMR) στη Φράνσβιλ τής Γκαμπόν, εξέτασε 1.000 ζώα. Από τις 679 νυχτερίδες που μελετήθηκαν, οι δεκαέξι είχαν αντισώματα κατά του Ebola, ενώ δεκατρείς άλλες είχαν αλληλουχίες γονιδίων του ιού στο ήπαρ και τη σπλήνα τους. Οι αλληλουχίες εμφάνιζαν γενετική διαφοροποίηση, «υποδεικνύοντας ότι ο Ebola έχει “περάσει” πολλά χρόνια μέσα σε νυχτερίδες· άρα, μπορεί να προέρχεται από αυτές», σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τού Leroy. Ο ιολόγος W. Ian Lipkin, του Πανεπιστημίου Columbia (Νέα Υόρκη), αναφέρει ότι και ο ιός Marburg, ιός συγγενικός τού Ebola, είναι πιθανόν να προέρχεται από τις νυχτερίδες.
Ο Leroy, πάντως, τονίζει ότι τα δεδομένα αυτά δεν θα πρέπει να μας οδηγήσουν σε μαζικές εξοντώσεις νυχτερίδων. Ο Wang συμφωνεί μαζί του, αναφέροντας ότι οι νυχτερίδες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα οικοσυστήματα, τρώγοντας για παράδειγμα έντομα ή διασπείροντας τα σπέρματα διάφορων φυτών. Επιπλέον, επισημαίνει ο Wang, είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί μαζική εξόντωση ενός ζώου το οποίο μπορεί να πετάξει. Δορυφορικά περιλαίμια σε φρουτοφάγες νυχτερίδες που αποτελούσαν φορείς τού Nipah αποκάλυψαν ότι αυτές μπορεί να πετούν μεταξύ Ταϊλάνδης, Σουμάτρας και Μαλαισίας, ενώ οι νυχτερίδες του γένους Rhinolophus, οι οποίες απ’ ό,τι φαίνεται σχετίζονται με τον ιό τού SARS, κινούνται μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Αυστραλίας.
Αντιθέτως, η πρόληψη τέτοιων επιδημικών εκρήξεων φαίνεται πως προϋποθέτει κάποιες αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Όπως οι επιδημίες SARS συνδέονταν πιθανότατα με τις αγορές ζώων, έτσι και τα περιστατικά της εγκεφαλίτιδας του ιού Ni-pah σχετίζονταν μάλλον με χοιροστάσια εγκατεστημένα στα ενδιαιτήματα των νυχτερίδων. Επιπλέον, οι άνθρωποι οι οποίοι ζουν σε περιοχές όπου ενδημεί ο Ebola συνηθίζουν να τρώνε νυχτερίδες. Εφόσον πλέον γνωρίζουμε ότι οι νυχτερίδες μπορεί να αποτελούν φορείς επικίνδυνων ιών, έχουμε τη δυνατότητα να προλάβουμε την εμφάνιση επιδημιών, τονίζει ο Peter Daszak, ανώτατο διευθυντικό στέλεχος της Ένωσης για την Ιατρική της Διατήρησης (CCM). Αν θα σταματήσει η εμπορία νυχτερίδων, θα μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος εμφάνισης του SARS, σώζοντας με τον τρόπο αυτό «εκατοντάδες ζωές και πολλά χρήματα», λέει ο Daszak.
|
|
|
|
|
|
