|
|
 |
Η Αφροδίτη των σεισμών
|
|
|
|
|
|
|
Περίπου 500 εκατομμύρια χρόνια πριν, κάτι τρομερό φαίνεται πως συνέβη στην Αφροδίτη. Ίσως κατά ριπές, ίσως μεμιάς, ένα κύμα ηφαιστειακής δραστηριότητας κάλυψε σχεδόν όλη την επιφάνεια του πλανήτη. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η πλανητική αδελφή της Γης θα ήταν δυνατόν να είχε συντηρήσει ζωή επί δισεκατομμύρια έτη, ωστόσο δεν απομένει το παραμικρό ίχνος αυτού του χαμένου κόσμου. Για να κατανοήσουν γιατί ο πλανήτης οδηγήθηκε σε αυτό το αποτέλεσμα, οι ερευνητές πρέπει να γνωρίσουν το εσωτερικό του «μαρτύριο».
«Η αποκάλυψη του μυστηρίου γιατί οι γήινοι πλανήτες εξελίσσονται με αυτό τον τρόπο απαιτεί πράγματι την κατανόηση της εσωτερικής δομής της Αφροδίτης», δηλώνει η πλανητολόγος Ellen Stofan του Proxemy Research, ενός ινστιτούτου στο Λέιτονσβιλ του Μέριλαντ. «Αυτό δε το ερώτημα συνδέεται άμεσα με το γιατί η Γη είναι κατοικίσιμη ενώ η Αφροδίτη όχι.»
Με μια πρώτη ματιά, το διαστημικό όχημα Venus Express (VEx) της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA), το οποίο τέθηκε σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη τον φετινό Απρίλιο και άρχισε να συλλέγει δεδομένα τον Ιούνιο, φαίνεται εντελώς ακατάλληλο γι’ αυτό το έργο. Είναι απλώς κάτι παραπάνω από ένα αντίγραφο του οχήματος Mars Express, με όργανα σχεδιασμένα αρχικά για τον κόκκινο πλανήτη, το οποίο απεστάλη να μελετήσει την ατμόσφαιρα της Αφροδίτης δίχως να ληφθεί καμιά πρόνοια για τη μελέτη του στερεού σώματός της. Πέρυσι, ωστόσο, τρεις πλανητολόγοι υποστήριξαν ότι το VEx θα μπορούσε να φωτίσει μια πτυχή του γεωλογικού αινίγματος της Αφροδίτης: τους σεισμούς της. Όπως πίστευαν οι επιστήμονες, σε διαφορετική περίπτωση θα απαιτούνταν ένα ακριβό δίκτυο προσεδαφισμένων σκαφών προκειμένου να λάβουμε μια πειστική απάντηση.
Οι Raphael Garcia, Philippe Logonne και Xavier Bonnin, λοιπόν, του CNRS στο Παρίσι, πρότειναν το σκάφος να ερευνήσει για τα χαμηλής συχνότητας ηχητικά κύματα που δημιουργούνται από τις σεισμικές δονήσεις του πλανήτη. Στη Γη, τα εν λόγω κύματα γίνονται αισθητά με διάφορους τρόπους: από δημιουργούμενες ραδιοφωνικές παρεμβολές καθώς αυτά περνούν διαταράσσοντας την ιονόσφαιρα μέχρι τους υπόηχους που μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αντιλαμβάνονται τα ζώα κατά τη διάρκεια των σεισμών. Αλλά το πράγμα «δουλεύει» και αντίστροφα: σεισμόμετρα έχουν καταγράψει βαθείς ήχους από ατμοσφαιρικές αναταράξεις και ηφαιστειακές εκρήξεις, με την επιφάνεια να λειτουργεί σαν ένα γιγαντιαίο μικρόφωνο.
Η πυκνή ατμόσφαιρα της Αφροδίτης, συνήθως εμπόδιο στις παρατηρήσεις της επιφάνειάς της, λειτουργεί θετικά για την «αεροσεισμολογία». Όχι μόνο συλλέγει μεγαλύτερο ποσοστό της σεισμικής ενέργειας απ’ ό,τι η ατμόσφαιρα της Γης ―περίπου 15% έναντι 0,04% ή και λιγότερο―, αλλά επίσης εκτείνεται σε μεγαλύτερη απόσταση από τον πλανήτη, παρέχοντας μεγαλύτερη ενίσχυση καθώς ο ήχος διαδίδεται προς τα πάνω στον όλο και πιο αραιό αέρα και διασπείρει την ενέργειά του σε όλο και λιγότερα μόρια. Σε δεδομένο ύψος, το ακουστικό πλάτος ενός σεισμού στην Αφροδίτη είναι 600 φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο ενός σεισμού στη Γη. Τελικά, το κύμα εναποθέτει την ενέργειά του στην αραιωμένη ανώτερη ατμόσφαιρα. Ο Garcia ισχυρίζεται ότι οι σεισμοί είναι πιθανόν να δημιουργούν στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης και το ισοδύναμο των τσουνάμι.
Η ομάδα του εκτιμά ότι ένας σεισμός μεγέθους 6, ο οποίος συμβαίνει σε βάθος 30 χιλιομέτρων, θα προκαλούσε ταλαντώσεις πίεσης και πυκνότητας του αέρα έως και κατά 10%. Θα αύξανε τη θερμοκρασία στο ύψος των 170 χιλιομέτρων κατά 10 βαθμούς Κελσίου, σε μια περιοχή διαμέτρου 100 χιλιομέτρων. Οπότε, αυτός ο παλμός θερμότητας, με διάρκεια αρκετών λεπτών, θα ήταν εύκολα ανιχνεύσιμος από το φασματόμετρο του Venus Express ―αν μπορεί να διαχωριστεί από τις άλλες ατμοσφαιρικές διεργασίες.
Ακόμα και η απλή ανίχνευση ενός σεισμού θα συνιστά σημαντικό επίτευγμα. «Βαδίζουμε, βέβαια, εντελώς στο σκοτάδι όσον αφορά το πόσο ενεργή σεισμικά είναι η Αφροδίτη», αναφέρει ο πλανητολόγος, ειδικός στην Αφροδίτη, Sean Solomon του Ινστιτούτου Carnegie στην Ουάσινγκτον. Οι σεισμοί θα αποκάλυπταν ποια γεωλογικά χαρακτηριστικά του πλανήτη είναι σχετικά νέα, πόσο γρήγορα παραμορφώνεται η επιφάνειά του και πόσο βαθιά ρήγματα έχει (οι ισχυρότεροι σεισμοί συνήθως είναι βαθύτεροι) ―βοηθώντας μας να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την πρόσφατη ιστορία του πλανήτη και τα φαινόμενα μεταφοράς θερμότητας του μανδύα που την τροφοδοτούν.
Βέβαια, η εξερεύνηση της εσωτερικής δομής της Αφροδίτης με βάση τη γήινη σεισμολογία θα απαιτούσε πολλαπλά σεισμόμετρα στην επιφάνειά της, το καθένα ψυχόμενο για να μπορέσει να αντέξει τους 480 βαθμούς Κελσίου. Η ανίχνευση των σεισμών από το VEx μπορεί να απαλείψει την ανάγκη μιας τέτοιας αποστολής, την οποία είχε προτείνει η Stofan και οι συνεργάτες της στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
|
|
|
|
|
|
